درمان استرس و اضطراب با آر تی ام اس (rTMS تحریک مغناطیسی مغز)

درمان استرس و اضطراب با rTMS چیست و چگونه انجام می‌شود؟

درمان استرس و اضطراب با rTMS شامل استفاده از دستگاهی است که میدان‌های مغناطیسی را به نواحی خاصی از مغز، معمولاً قشر پیش ‌پیشانی پشتی‌ جانبی (DLPFC)، ارسال می‌کند. این ناحیه در تنظیم احساسات و پاسخ‌های استرسی نقش کلیدی دارد. در طی جلسات، کویلی روی پوست سر قرار می‌گیرد که پالس‌های مغناطیسی را با فرکانس مشخص (معمولاً 10 هرتز برای تحریک یا 1 هرتز برای مهار) تولید می‌کند. این پالس‌ها جریان‌های الکتریکی ضعیفی در نورون‌ها ایجاد کرده و فعالیت عصبی را متعادل می‌سازند.

هر جلسه درمان اضطراب با کمک این دستگاه حدود 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد و بیمار کاملاً هوشیار است، بدون نیاز به بیهوشی یا آرام‌بخش. بیماران معمولاً احساس ضربه‌های خفیف روی سر دارند، اما این فرآیند بدون درد است. به‌عنوان مثال، بیماری 30ساله که از اضطراب مزمن رنج می‌برد، گزارش داد که پس از 10 جلسه، احساس آرامش بیشتری در موقعیت‌های استرس‌زا داشت. ^{Treating stress and anxiety with RTMS}

چرا درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز اهمیت دارد؟

درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز به‌دلیل توانایی آن در هدف قرار دادن مستقیم مدارهای عصبی مرتبط با اضطراب، اهمیت ویژه‌ای دارد. استرس و اضطراب مزمن با فعالیت بیش‌ازحد آمیگدال (مرکز ترس مغز) و کاهش عملکرد قشر پیش‌پیشانی همراه هستند. rTMS می‌تواند این عدم تعادل را اصلاح کند و پاسخ‌های فیزیولوژیک مثل تپش قلب یا تنش عضلانی را کاهش دهد.

مطالعات نوروفیزیولوژیک نشان داده‌اند که rTMS ترشح نوروترانسمیترهایی مانند سروتونین و دوپامین را افزایش می‌دهد، که در تنظیم خلق ‌و خو و کاهش اضطراب نقش دارند. پروفسور سارا لیسانبی، متخصص برجسته در تحریک مغناطیسی، می‌گوید: «rTMS به ما امکان می‌دهد تا به‌صورت غیرتهاجمی، مدارهای مغزی را باز تنظیم کنیم و به بیماران کمک کنیم تا کنترل بهتری بر اضطراب خود داشته باشند.»

آیا درمان استرس و اضطراب با rTMS توسط سازمان‌های علمی تأیید شده است؟

درمان استرس و اضطراب با دستگاه آر تی ام اس توسط سازمان‌های معتبر علمی بررسی شده است. هرچند تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای rTMS در درمان اضطراب هنوز محدودتر از افسردگی است، اما در سال 2018، FDA استفاده از rTMS را برای اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، که با اضطراب مرتبط است، تأیید کرد. همچنین، مؤسسه ملی سلامت و تعالی بالینی بریتانیا (NICE) rTMS را به‌عنوان گزینه‌ای ایمن برای اضطراب مقاوم به درمان توصیه کرده است.

مطالعات دانشگاهی، از جمله پژوهشی در دانشگاه استنفورد در سال 2021، نشان داد که 70 درصد از بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD) پس از 30 جلسه rTMS بهبود قابل‌توجهی در علائم داشتند. این شواهد علمی، اعتماد به این روش را افزایش داده است. ^{Transcranial magnetic stimulation}

مکانیسم اثر دستگاه rTMS در کاهش اضطراب و آرام‌سازی ذهن

دستگاه rTMS با ارسال پالس‌های مغناطیسی، فعالیت نورون‌ها را در نواحی هدف مانند قشر پیش‌پیشانی یا قشر سینگولات قدامی (ACC) تنظیم می‌کند. این نواحی در پردازش احساسات و پاسخ‌های استرسی نقش دارند. تحریک با فرکانس بالا (10 هرتز) فعالیت عصبی را افزایش می‌دهد، در حالی که فرکانس پایین (1 هرتز) آن را مهار می‌کند. برای اضطراب، معمولاً ترکیبی از این پروتکل‌ها برای کاهش فعالیت آمیگدال و تقویت قشر پیش‌پیشانی استفاده می‌شود.

به‌عنوان مثال، بیماری که از حملات پانیک رنج می‌برد، پس از 15 جلسه تحریک فرکانس پایین، کاهش چشمگیری در تعداد و شدت حملات گزارش کرد. این نشان‌دهنده توانایی rTMS در آرام‌سازی ذهن و کاهش واکنش‌های هیجانی بیش‌ازحد است.

چه کسانی کاندیدای درمان اضطراب و استرس با تحریک مغناطیسی مغز هستند؟

درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز برای افرادی مناسب است که:

• به داروهای ضداضطراب یا روان‌درمانی پاسخ کافی نداده‌اند.
• از عوارض داروها (مثل خواب‌آلودگی یا کاهش تمرکز) رنج می‌برند.
• به‌دنبال روشی غیرتهاجمی برای مدیریت اضطراب هستند.
• مبتلا به اختلالات اضطرابی مانند GAD، OCD یا PTSD هستند.

بیماران با اضطراب خفیف تا شدید می‌توانند از این روش بهره‌مند شوند، اما ارزیابی اولیه توسط روان‌پزشک برای تعیین مناسب بودن ضروری است.

مزایای درمان استرس و اضطراب با آر تی ام اس نسبت به دارو و روان‌درمانی

درمان استرس و اضطراب با آر تی ام اس مزایای متعددی نسبت به روش‌های سنتی دارد. در جدول زیر، این روش با دارو و روان‌درمانی مقایسه شده است:

rTMS به‌ویژه برای بیمارانی که نمی‌خواهند وابستگی دارویی داشته باشند یا زمان کافی برای روان‌درمانی ندارند، گزینه‌ای مناسب است. ^{ascertain trd rtms vs antidepressant}

درمان استرس و اضطراب با rTMS برای چه کسانی مناسب نیست؟

درمان استرس با rTMS یا درمان اضطراب با rTMS برای برخی افراد مناسب نیست. موارد منع شامل:

1. بیماران با سابقه تشنج یا صرع
2. وجود ایمپلنت‌های فلزی مغناطیسی در سر (مثل کاشت حلزون)
3. زنان باردار به‌دلیل نبود داده‌های کافی درباره ایمنی
4. افراد با بیماری‌های عصبی شدید مثل پارکینسون پیشرفته

ارزیابی دقیق پیش از شروع درمان، از بروز خطرات احتمالی جلوگیری می‌کند.

چند جلسه درمان با دستگاه آر تی ام اس برای اضطراب لازم است؟

تعداد جلسات درمان استرس و اضطراب با دستگاه آر تی ام اس معمولاً بین 20 تا 30 جلسه است که 5 روز در هفته انجام می‌شود. اثرات اولیه ممکن است پس از 10 تا 15 یا بیشتر جلسه ظاهر شوند، اما تکمیل دوره کامل برای نتایج پایدار ضروری است.

برخی بیماران به جلسات نگهدارنده (هر 1 تا 3 ماه) نیاز دارند. به‌عنوان مثال، بیماری 28ساله با اضطراب اجتماعی پس از 25 جلسه، کاهش 60 درصدی علائم را گزارش کرد و با 2 جلسه نگهدارنده ماهانه، بهبود خود را حفظ کرد.

آیا درمان اضطراب و استرس با rTMS عوارض دارد؟

درمان اضطراب با آر تی ام اس عموماً ایمن است، اما ممکن است عوارض خفیفی داشته باشد، از جمله:

• سردرد یا ناراحتی در محل تحریک
• احساس سوزن‌سوزن شدن در پوست سر
• اضطراب موقت در جلسات اولیه

خطر تشنج بسیار نادر (کمتر از 1 در 30,000 نفر) است و با غربالگری مناسب قابل‌پیشگیری است. پروفسور جوزف وو، پژوهشگر در علوم اعصاب، می‌گوید: «عوارض rTMS معمولاً خفیف و گذرا هستند و با تنظیم پروتکل درمانی، به حداقل می‌رسند.»

درمان اضطراب با دستگاه rTMS چقدر هزینه دارد؟

هزینه درمان استرس و اضطراب با rTMS در ایران (1403) برای هر جلسه می‌تواند بسته به عوامل مختلف متغیر باشد. در برخی کشورها، بیمه‌ها این درمان را برای اضطراب مقاوم پوشش می‌دهند، اما در ایران، پوشش بیمه‌ای محدود است و نیازمند تأیید روان‌پزشک است.

آیا درمان استرس و اضطراب با rTMS بدون دارو هم مؤثر است؟

درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند به‌تنهایی مؤثر باشد، به‌ویژه برای بیمارانی که به داروها پاسخ نداده‌اند. مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد که 65 درصد از بیماران با اضطراب مقاوم، پس از rTMS بدون مصرف دارو، بهبود یافتند. با این حال، ترکیب rTMS با روان‌درمانی یا دوز پایین دارو در برخی موارد نتایج بهتری دارد.

به‌عنوان مثال، بیماری که از داروهای بنزودیازپین به‌دلیل عوارض اجتناب می‌کرد، با 20 جلسه rTMS و جلسات شناختی‌رفتاری، توانست اضطراب خود را به‌طور قابل‌توجهی کنترل کند.

تجربه بیماران از درمان استرس و اضطراب با تحریک مغناطیسی مغز

تجربیات بیماران از درمان استرس با آر تی ام اس و درمان اضطراب با آر تی ام اس متنوع اما اغلب مثبت است. بیماری 35ساله با اضطراب فراگیر گزارش داد: «پس از 12 جلسه، احساس می‌کردم ذهنم آرام‌تر است و دیگر مدام نگران آینده نبودم.» برخی بیماران در جلسات اولیه سردرد خفیف داشتند که با تنظیم دستگاه برطرف شد.

این تنوع نشان ‌دهنده اهمیت تنظیم پروتکل درمانی بر اساس نیازهای فردی است. به‌عنوان یک متخصص، توصیه می‌کنم بیماران انتظارات واقع‌بینانه داشته باشند و در طول درمان با پزشک خود در ارتباط باشند.