چگونگی درمان پارکینسون با آر تی ام اس یا تحریک مغتاطیسی مغز(rTMS)

درمان پارکینسون با rTMS چیست؟ معرفی روش و مبانی علمی آن

درمان پارکینسون با rTMS روشی غیرتهاجمی است که از پالس‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز استفاده می‌کند. این روش با ایجاد میدان‌های مغناطیسی، جریان الکتریکی خفیفی را در قشر مغز القا می‌کند که می‌تواند فعالیت نورون‌ها را تنظیم کند. برخلاف روش‌های سنتی مانند دارودرمانی یا جراحی،   rTMS  نیازی به بیهوشی یا کاشت الکترود ندارد و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.

مبانی علمی این روش به اصل القای الکترومغناطیسی فارادی برمی‌گردد. دستگاه rTMS از یک کویل مغناطیسی تشکیل شده که پالس‌های مغناطیسی را با فرکانس‌های مشخص (معمولاً 1 تا 50 هرتز) تولید می‌کند. این پالس‌ها با نفوذ به جمجمه، نورون‌های نواحی هدف مانند قشر حرکتی یا قشر پیش ‌پیشانی را تحریک می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که تحریک فرکانس بالا (HF-rTMS) می‌تواند فعالیت نورون‌ها را افزایش دهد، درحالی‌که تحریک فرکانس پایین (LF-rTMS) فعالیت را کاهش می‌دهد. این تنظیم فعالیت مغزی برای بیماران پارکینسون که با نقص در تولید دوپامین و اختلال در شبکه‌های مغزی مواجه‌اند، بسیار مفید است.

دکتر آنتونیو استرافیری، متخصص مغز و اعصاب از دانشگاه هاروارد، در این‌باره می‌گوید:«rTMS  با تنظیم فعالیت نورون‌ها در نواحی مغزی مرتبط با حرکت و خلق‌وخو، می‌تواند به بهبود علائم پارکینسون کمک کند بدون اینکه عوارض سنگین روش‌های تهاجمی را داشته باشد.»^{The effect of rTMS on Parkinson’s}

چگونه تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) به بهبود علائم پارکینسون کمک می‌کند؟

بیماری پارکینسون به‌دلیل کاهش دوپامین در هسته‌های قاعده‌ای مغز ایجاد می‌شود که منجر به اختلال در کنترل حرکتی و علائم غیرحرکتی مانند افسردگی و اختلالات خواب می‌شود. درمان پارکینسون با آر تی ام اس با هدف قرار دادن نواحی مانند قشر حرکتی اولیه (M1) و قشر پیش‌پیشانی دورسولترال (DLPFC) به بهبود این علائم کمک می‌کند.

تحریک فرکانس بالای قشر حرکتی می‌تواند عملکرد حرکتی مانند راه رفتن و تعادل را بهبود بخشد. همچنین، تحریک قشر پیش‌پیشانی به کاهش علائم غیرحرکتی مانند افسردگی و مشکلات شناختی کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که آر تی ام اس برای پارکینسون می‌تواند ترشح دوپامین را در مغز تنظیم کند و ارتباط بین نواحی مختلف مغزی را تقویت کند. برای مثال، یک مطالعه در سال 2020 نشان داد که 77 درصد از بیماران پارکینسون پس از جلسات منظم rTMS بهبود قابل‌توجهی در علائم حرکتی خود تجربه کردند.

این روش با فعالیت‌های مکمل مانند ورزش‌های هوازی ترکیب می‌شود تا اثربخشی آن افزایش یابد. برای نمونه، بیماری که پس از جلسات rTMS به‌طور منظم پیاده‌روی می‌کند، ممکن است بهبود بیشتری در تعادل و هماهنگی حرکتی خود ببیند.

مراحل انجام درمان پارکینسون با دستگاه آر تی ام اس چگونه است ؟

درمان پارکینسون با rTMS فرآیندی دقیق و برنامه‌ریزی‌شده است که نیازمند آمادگی و مراقبت‌های خاصی است. در ادامه، مراحل و نکات مربوط به این روش را بررسی می‌کنیم.

پیش‌نیازها و مراقبت‌های قبل از شروع جلسات

قبل از شروع درمان، بیمار باید تحت ارزیابی کامل توسط متخصص مغز و اعصاب قرار گیرد. این ارزیابی شامل بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و گاهی تصویربرداری مغزی مانند EEG یا QEEG است تا نواحی هدف برای تحریک مشخص شوند.

از جمله اقدامات پیش از شروع درمان با rTMS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. حذف اشیای فلزی مانند جواهرات، کارت‌های اعتباری و گوشی موبایل به‌دلیل حساسیت به میدان مغناطیسی.
2. اطلاع‌رسانی به پزشک درباره سابقه تشنج، ایمپلنت‌های فلزی در بدن یا بیماری‌های خاص مانند صرع.

علاوه بر موارد گفته شده، بیماران باید از مصرف کافئین یا داروهای محرک قبل از جلسه خودداری کنند، زیرا ممکن است بر نتایج تحریک تأثیر بگذارد. همچنین، داشتن خواب کافی و آمادگی ذهنی برای جلسات مهم است.

مراقبت‌های بعد از درمان پارکینسون با rTMS

یکی از مزایای این روش، عدم نیاز به مراقبت‌های پیچیده پس از جلسات است. بیماران معمولاً می‌توانند بلافاصله به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند. بااین‌حال، نکات زیر توصیه می‌شود: ^{Aftercare for Parkinson’s treatment with rTMS}

• نظارت بر عوارض خفیف؛ برخی بیماران ممکن است سردرد موقت یا احساس ناراحتی در پوست سر را تجربه کنند که معمولاً با مسکن‌های ساده برطرف می‌شود.
• پیگیری با پزشک؛ در صورت بروز علائم غیرعادی مانند سرگیجه یا تغییرات خلقی، باید با متخصص مشورت شود.

مزایای درمان سریع پارکینسون با آر تی ام اس نسبت به روش‌های دیگر درمان

درمان سریع پارکینسون با rTMS مزایای متعددی نسبت به روش‌های سنتی مانند دارودرمانی و جراحی مغز دارد. این روش به‌دلیل غیرتهاجمی بودن و عوارض کم، گزینه‌ای جذاب برای بیماران است.

برخی از مزایای کلیدی عبارت‌اند از:

1. غیرتهاجمی بودن؛ نیازی به بیهوشی یا جراحی نیست، بنابراین خطر عفونت یا عوارض جراحی وجود ندارد.
2. کاهش وابستگی به دارو؛  rTMSمی‌تواند دوز داروهای ضدپارکینسون را کاهش دهد و عوارض جانبی مانند تهوع یا افت فشار خون را کم کند.
3. بهبود علائم غیرحرکتی؛ این روش نه‌تنها علائم حرکتی مانند لرزش را بهبود می‌بخشد، بلکه افسردگی و اختلالات خواب را نیز کاهش می‌دهد.

برای مثال، بیماری که به‌دلیل عوارض دارویی مانند افتادن ناگهانی از مصرف داروهای ضدافسردگی اجتناب می‌کرد، با rTMS توانست کیفیت خواب و خلق‌وخوی بهتری را تجربه کند.^{Benefits of treating Parkinson’s with rTMS}

عوارض احتمالی و نکات ایمنی در درمان پارکینسون با rTMS

هرچند rTMS روشی ایمن است، اما مانند هر درمان دیگری ممکن است عوارضی داشته باشد. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند و با تکرار جلسات کاهش می‌یابند.

عوارض شایع:

• سردرد خفیف یا احساس ناراحتی در پوست سر
• گزگز صورت یا انقباض عضلانی موقت
• حساسیت به صدا (پرشنوایی) که با استفاده از گوش‌گیر برطرف می‌شود

عوارض نادر:

• احتمال تشنج (کمتر از 1 در 1000 در افراد بدون سابقه صرع)
• تغییرات خلقی موقت در بیماران با سابقه اختلال دوقطبی

دکتر هکتور تسنگ، متخصص نورومدولاسیون از دانشگاه استنفورد، تأکید می‌کند: «با رعایت پروتکل‌های ایمنی و انتخاب دقیق بیماران، خطر عوارض جدی rTMS به حداقل می‌رسد.» برای ایمنی بیشتر، بیماران با سابقه تشنج یا ایمپلنت‌های فلزی در سر نباید از این روش استفاده کنند.

تعداد جلسات لازم برای مشاهده نتایج موثر درمان با rTMS

تعداد جلسات موردنیاز برای درمان پارکینسون با آر تی ام اس به شدت بیماری، ناحیه تحریک و پاسخ بیمار بستگی دارد. به‌طور کلی، یک دوره استاندارد شامل 10 تا 30 جلسه است که طی 4 تا 6 هفته، 3 تا 5 بار در هفته انجام می‌شود.

جدول زیر یک برنامه پیشنهادی برای جلسات درمانی را نشان می‌دهد:

بیماران معمولاً پس از 10 جلسه بهبود در علائم حرکتی مانند لرزش یا تعادل را گزارش می‌کنند. برای مثال، بیماری که در هفته سوم درمان بود، گزارش داد که لرزش دستش به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته و توانسته بدون کمک قاشق را نگه دارد. ^{Number of rTMS treatment sessions}

تجربه بیماران و نتایج واقعی درمان پارکینسون با آر تی ام اس

تجربه بیماران نشان‌دهنده پتانسیل بالای rTMS در بهبود کیفیت زندگی است. برای مثال، آقایی 65ساله با پارکینسون پیشرفته پس از 15 جلسه درمان گزارش داد که توانایی راه رفتن بدون لرزش بهبود یافته و خواب شبانه‌اش منظم‌تر شده است. همچنین، خانمی 58ساله که از افسردگی ناشی از پارکینسون رنج می‌برد، پس از جلسات rTMS احساس بهتری در خلق‌وخو و انرژی روزانه خود داشت.

تحقیقات نشان می‌دهند که 50 تا 60 درصد بیماران پس از یک دوره کامل درمان، بهبود قابل‌توجهی در علائم خود تجربه می‌کنند. این نتایج به‌ویژه در بیمارانی که به درمان‌های دارویی پاسخ محدودی داده‌اند، امیدوارکننده است.

هزینه درمان پارکینسون با rTMS و عوامل موثر بر قیمت

هزینه درمان پارکینسون با rTMS به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله تعداد جلسات، نوع دستگاه و محل کلینیک. در ایران، هزینه هر جلسه ممکن است بین 500 هزار تا 1 میلیون تومان باشد. عواملی مانند تخصص پزشک، تجهیزات پیشرفته و تعداد لوب‌های مغزی تحت درمان نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارند.

برای مثال، کلینیک‌های مجهز در تهران ممکن است هزینه بالاتری نسبت به شهرهای کوچک‌تر داشته باشند، اما کیفیت خدمات و تجربه پزشک می‌تواند ارزش این هزینه را توجیه کند. برخی بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه را پوشش دهند، بنابراین مشورت با شرکت بیمه توصیه می‌شود.

مقایسه درمان پارکینسون با آر تی ام اس و سایر گزینه‌های درمانی موجود

درمان پارکینسون با آر تی ام اس در مقایسه با سایر روش‌ها مانند دارودرمانی، جراحی تحریک عمقی مغز (DBS) و درمان‌های فیزیکی مزایا و معایب خاص خود را دارد.

• دارودرمانی: داروهایی مانند لوودوپا علائم را تسکین می‌دهند، اما ممکن است عوارضی مانند تهوع یا حرکات غیرارادی ایجاد کنند. rTMS این عوارض را ندارد و می‌تواند دوز دارو را کاهش دهد.
• جراحی DBS: این روش تهاجمی برای بیماران پیشرفته مؤثر است، اما خطر عفونت و نیاز به جراحی دارد. rTMS غیرتهاجمی است و برای بیماران در مراحل اولیه مناسب‌تر است.
• فیزیوتراپی:  مکمل خوبی برای rTMS است، اما به‌تنهایی نمی‌تواند علائم غیرحرکتی مانند افسردگی را بهبود بخشد.

برای بیماری که به‌دنبال روشی کم‌خطر و غیرتهاجمی است، rTMS گزینه‌ای مناسب‌تر از جراحی است، اما ممکن است اثربخشی آن در موارد شدید کمتر باشد.

سوالات پرتکرار درباره درمان پارکینسون با تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

1. آیا rTMS برای همه بیماران پارکینسونی مناسب است؟
   خیر، بیماران با سابقه تشنج، ایمپلنت‌های فلزی در سر یا اختلالات روانی شدید ممکن است کاندید مناسبی نباشند. ارزیابی پزشک ضروری است.
2. نتایج درمان چه زمانی قابل‌مشاهده است؟
   معمولاً پس از 10 تا 15 جلسه، بیماران بهبود در علائم حرکتی یا غیرحرکتی را گزارش می‌کنند.
3. آیا rTMS دردناک است؟
   خیر، این روش بدون درد است، اما ممکن است احساس ضربه یا گزگز خفیف در پوست سر ایجاد شود.
4. آیا می‌توان rTMS را با دارودرمانی ترکیب کرد؟
   بله، rTMS  اغلب به‌عنوان درمان مکمل استفاده می‌شود و می‌تواند دوز داروها را کاهش دهد.