درمان وسواس (OCD) با ار تی ام اس (تحریک مغناطیسی مغز)

درمان وسواس فکری با rTMS چگونه انجام می‌شود؟

درمان وسواس با rTMS فرآیندی غیرتهاجمی است که از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز، مانند قشر اوربیتوفرونتال (OFC) و قشر پیش‌پیشانی دورسولترال (DLPFC)، استفاده می‌کند. این نواحی در بیماران مبتلا به OCD معمولاً فعالیت غیرطبیعی دارند. دستگاه آر تی ام اس با ایجاد پالس‌های مغناطیسی، جریان الکتریکی خفیفی را در نورون‌ها القا می‌کند و تعادل عصبی را بهبود می‌بخشد.

هر جلسه درمانی معمولاً 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد. بیمار روی یک صندلی راحت می‌نشیند و کویل مغناطیسی روی سرش قرار می‌گیرد. پالس‌ها به‌صورت ریتمیک ارسال می‌شوند و بیمار ممکن است احساس ضربه‌های خفیف یا گزگز در پوست سر داشته باشد. این روش نیازی به بیهوشی ندارد و بیمار می‌تواند بلافاصله به فعالیت‌های روزمره بازگردد. هرچند درمان وسواس تنها به این روش محدود نمی شود، اما مطالعات نشان داده‌اند که تحریک فرکانس پایین (LF-rTMS) در قشر اوربیتوفرونتال می‌تواند افکار وسواسی را کاهش دهد.

دکتر جوزف زوهار، روان‌پزشک برجسته از دانشگاه تل‌آویو، می‌گوید:«rTMS با تنظیم فعالیت بیش‌ازحد مدارهای عصبی مرتبط با OCD، می‌تواند علائم را به‌طور مؤثری کاهش دهد، به‌ویژه در بیمارانی که به دارو درمانی مقاوم‌اند.» ^{Efficacy and Tolerability of rTMS for OCD}

مزایا و فواید درمان وسواس فکری شدید با دستگاه  rTMS

درمان قطعی وسواس فکری شدید با rTMS مزایای متعددی نسبت به روش‌های دیگر دارد. این روش به‌دلیل غیرتهاجمی بودن و عوارض کم، برای بسیاری از بیماران جذاب است.

برخی از فواید کلیدی عبارت‌اند از:

• کاهش وابستگی به دارو؛ rTMS می‌تواند نیاز به داروهای ضدوسواس مانند SSRIs را کاهش دهد و عوارضی مانند خواب‌آلودگی یا افزایش وزن را کم کند.
• هدف‌گیری دقیق؛ برخلاف داروها که کل مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند،rTMS  نواحی خاصی را هدف قرار می‌دهد.
• بهبود سریع‌تر علائم؛ برخی بیماران پس از 10 جلسه بهبود قابل‌توجهی در افکار وسواسی و رفتارهای اجباری گزارش می‌کنند.

برای مثال، بیماری که سال‌ها با شست‌وشوی مکرر دست‌ها به‌دلیل وسواس دست‌وپنجه نرم می‌کرد، پس از جلسات rTMS توانست تعداد دفعات شست‌وشو را به نصف کاهش دهد و کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.  ^{Evidence for rTMS use in obsessive}

عوارض درمان وسواس فکری با تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

هرچند درمان وسواس با آر تی ام اس ایمن تلقی می‌شود، اما ممکن است عوارض خفیفی به‌همراه داشته باشد. این عوارض معمولاً موقتی هستند و با ادامه جلسات کاهش می‌یابند. عوارض شایع درمان با rTMS معمولاً خفیف و گذرا هستند و شامل سردرد خفیف یا احساس ناراحتی در ناحیه پوست سر، گزگز یا انقباض موقت عضلات صورت و حساسیت موقت به صدا می‌شوند. این عوارض معمولاً با ادامه جلسات کاهش می‌یابند و در بیشتر موارد نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارند.

عوارض نادر شامل تشنج (کمتر از 0.1 درصد) یا تغییرات خلقی گذرا هستند. برای کاهش خطر، بیماران با سابقه تشنج یا ایمپلنت‌های فلزی در سر از این درمان منع می‌شوند. نظارت دقیق توسط متخصص و استفاده از پروتکل‌های استاندارد ایمنی را تضمین می‌کند.

مدت زمان و تعداد جلسات درمان OCD با rTMS     

تعداد جلسات موردنیاز برای درمان وسواس فکری با آر تی ام اس به شدت علائم، پاسخ بیمار و پروتکل درمانی بستگی دارد. به‌طور کلی، یک دوره استاندارد شامل 20 تا 30 جلسه است که طی 4 تا 6 هفته، 4 تا 5 بار در هفته انجام می‌شود.

جدول زیر یک برنامه پیشنهادی برای جلسات درمانی را نشان می‌دهد:

بیماران معمولاً پس از 10 تا 15 جلسه کاهش در شدت افکار وسواسی یا رفتارهای اجباری را گزارش می‌کنند. برای مثال، بیماری پس از 12 جلسه توانست اضطراب ناشی از چک کردن مکرر قفل در را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. ^{(TMS) for Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)}

چه کسانی کاندید مناسب درمان وسواس با rTMS هستند؟

کاندیدهای ایده‌آل این روش شامل بیمارانی هستند که به دارودرمانی یا روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) پاسخ کافی نداده‌اند، علائم وسواس آن‌ها در حد متوسط تا شدید است، و همچنین سابقه‌ای از تشنج، ایمپلنت‌های فلزی در جمجمه یا بیماری‌های روان‌پریشی ندارند. این افراد معمولاً بیشترین سود را از درمان با rTMS می‌برند.

ارزیابی اولیه توسط روان‌پزشک یا متخصص نورومدولاسیون ضروری است. برای مثال، بیماری 32ساله که سال‌ها با وسواس فکری شدید و مقاومت به SSRIs مواجه بود، پس از ارزیابی دقیق، کاندید مناسب rTMS شناخته شد و نتایج مثبتی کسب کرد.

هزینه درمان وسواس با rTMS در ایران

هزینه درمان وسواس با rTMS در ایران به عوامل مختلفی مانند محل کلینیک، تعداد جلسات و تخصص پزشک بستگی دارد؛ به‌طور متوسط، هزینه هر جلسه بین 400 هزار تا 800 هزار تومان است. یک دوره کامل (20-30 جلسه) ممکن است 8 تا 24 میلیون تومان هزینه داشته باشد.

عوامل مؤثر بر هزینه شامل تجهیزات پیشرفته، تجربه متخصص و خدمات جانبی مانند مشاوره روان‌شناختی است. برخی بیمه‌های تکمیلی ممکن است بخشی از هزینه را پوشش دهند، بنابراین بررسی شرایط بیمه توصیه می‌شود.

تجربه بیماران از درمان وسواس با  rTMS

تجربه بیماران نشان‌دهنده پتانسیل درمان وسواس با آر تی ام اس برای بهبود کیفیت زندگی است. برای نمونه، خانمی 38ساله که به‌دلیل وسواس نظافت، روزانه ساعت‌ها صرف تمیزکاری می‌کرد، پس از 25 جلسه  rTMS  توانست زمان صرف‌شده را به کمتر از یک‌ساعت کاهش دهد. او گزارش داد که اضطرابش کمتر شده و روابط خانوادگی‌اش بهبود یافته است.

مطالعات نشان می‌دهند که حدود 50 تا 70 درصد بیماران پس از یک دوره کامل، کاهش معنی‌داری در علائم OCD تجربه می‌کنند. این نتایج به‌ویژه برای بیماران مقاوم به درمان امیدوارکننده است.

مقایسه درمان وسواس با rTMS با سایر روش‌ها

درمان وسواس با rTMS در مقایسه با روش‌های دیگر مانند شوکتخارجی (ECT)، جراحی مغز و تحریک عمقی مغز (DBS) مزایا و معایب خاصی دارد. در ادامه، این روش‌ها بررسی می‌شوند.

درمان با شوک‌درمانی (ECT)

ECT  برای OCD شدید استفاده می‌شود، اما به بیهوشی نیاز دارد و عوارضی مانند از دست دادن حافظه ایجاد می‌کند. rTMS غیرتهاجمی است و عوارض کمتری دارد، اما ممکن است برای بیماران بسیار مقاوم کمتر مؤثر باشد.

جراحی مغز برای درمان وسواس فکری

جراحی‌هایی مانند کپسولوتومی برای موارد بسیار نادر OCD انجام می‌شوند. این روش تهاجمی است و خطر عوارض جدی مانند خونریزی مغزی دارد. rTMS گزینه‌ای ایمن‌تر برای بیماران در مراحل اولیه یا متوسط است.

تحریک عمقی مغز (DBS)

DBS  با کاشت الکترود در مغز، برای OCD مقاوم مؤثر است، اما نیاز به جراحی و هزینه‌های بالا دارد. rTMS به‌دلیل عدم نیاز به کاشتین و عوارض کمتر، برای بیماران بیشتری قابل دسترس است.

دکتر اریک هالند، متخصص نورومدولاسیون از دانشگاه کلمبیا، می‌گوید:«rTMS  به‌عنوان یک روش غیرتهاجمی، پلی بین درمان‌های سنتی و روش‌های پیشرفته است که برای بسیاری از بیماران مبتلا به OCD مناسب است.»

اقدامات لازم قبل از شروع درمان وسواس با  rTMS    

قبل از شروع درمان وسواس فکری با آر تی ام اس، بیماران باید اقدامات زیر را انجام دهند:

1. ارزیابی روان‌پزشکی؛ بررسی دقیق شدت OCD و سابقه پزشکی.
2. حذف اشیای فلزی؛ جواهرات، عینک یا گوشی باید قبل از جلسه خارج شوند.
3. اجتناب از محرک‌ها؛ مصرف کافئین یا الکل قبل از جلسه می‌تواند نتایج را مختل کند.

خواب کافی و آمادگی ذهنی نیز به بهبود تجربه درمانی کمک می‌کند. برای مثال، بیماری که قبل از جلسات مدیتیشن انجام می‌داد، آرامش بیشتری در طول درمان گزارش کرد.

سوالات رایج در مورد درمان وسواس فکری با rTMS

1. آیا rTMS برای همه بیماران OCD مناسب است؟
   خیر، بیماران با سابقه تشنج یا ایمپلنت‌های فلزی کاندید مناسبی نیستند. ارزیابی اولیه ضروری است.
2. نتایج درمان چه زمانی ظاهر می‌شوند؟
   معمولاً پس از 10 تا 15 جلسه، بیماران کاهش در علائم را گزارش می‌کنند.
3. آیا rTMS دردناک است؟
   خیر، اما ممکن است احساس گزگز یا ضربه خفیف در پوست سر ایجاد شود.
4. آیا rTMS با داروها تداخل دارد؟
   خیر،rTMS  معمولاً به‌عنوان درمان مکمل با داروها و روان‌درمانی استفاده می‌شود.