عوارض آر تی ام اس چیست؟ 7 عارضه شایع دستگاه rTMS

آیا درمان با دستگاه  rTMS عوارض دارد؟

درمان با دستگاه rTMS به‌طور کلی ایمن تلقی می‌شود و توسط سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA)، برای درمان افسردگی مقاوم به درمان(از سال 2008)، اختلال وسواس فکری-عملی(2018) و میگرن تایید شده است. این روش غیرتهاجمی است و نیازی به جراحی، بیهوشی یا کاشت الکترود ندارد. بااین‌حال، مانند هر روش درمانی دیگر، عوارض آر تی ام اس ممکن است در برخی افراد بروز کند. این عوارض، معمولا خفیف و گذرا هستند، اما آگاهی از آن‌ها برای تصمیم‌گیری مطمئن ضروری است.^{pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles}

عوارض شایع rTMS چیست؟

عوارض دستگاه rTMS، معمولا خفیف و موقت هستند و در اکثر موارد پس از چند جلسه اولیه کاهش می‌یابند. بر اساس مطالعات، حدود 50% از بیماران ممکن است برخی از این عوارض را تجربه کنند. در ادامه، شایع‌ترین عوارض را بررسی می‌کنیم: ^{During an rTMS session for depression}

1. سردرد؛ شایع‌ترین عارضه؛ در 40–50٪ بیماران. معمولاً خفیف و قابل‌کنترل با مسکن‌های رایج.
2. ناراحتی یا درد در پوست سر؛ به دلیل تحریک ناحیه تحت درمان. معمولاً در جلسات اولیه بروز می‌کند و با عادت پوست سر کاهش می‌یابد.
3. احساس ضربه یا کلیک در سر؛ این مورد، ناشی از پالس‌های مغناطیسی که ممکن است باعث لرزش یا صدای کلیک شود.
4. اسپاسم یا انقباض عضلات صورت یا چشم؛ گاهی اوقات، عضلات اطراف ناحیه تحریک دچار پرش یا انقباض غیرارادی می‌شوند، که اغلب موقتی است.
5. احساس خستگی یا خواب‌آلودگی؛ برخی بیماران پس از جلسه درمان دچار خستگی ذهنی یا جسمی می‌شوند که معمولا گذراست.
6. گیجی یا سبکی سر؛ در بعضی از افراد به‌خصوص در جلسات اول دیده می‌شود و به‌طورمعمول، بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شود.
7. تغییرات خلقی موقت؛ گاهی اوقات بیماران در روزهای اول احساس تحریک‌پذیری، اضطراب یا حتی حالت خوشی غیرطبیعی دارند. این موارد معمولا گذرا هستند.

چه کسانی مجاز به استفاده از دستگاه آر تی ام اس نیستند؟

عوارض دستگاه rTMS در برخی افراد به دلیل شرایط خاص پزشکی ممکن است خطرناک‌تر باشد؛ بنابراین این روش برای همه مناسب نیست. افرادی که شرایط زیر را دارند، نباید از rTMS استفاده کنند. قبل از شروع درمان، پزشک باید تاریخچه پزشکی بیمار را به‌دقت بررسی کند؛ برای مثال در یک مطالعه در سال 2019، مشخص شد که ارزیابی دقیق پیش از درمان، خطر عوارض جدی مانند تشنج را به کمتر از 0.01% کاهش داده است.

آیا عوارض rTMS دائمی است؟

یکی از نگرانی‌های رایج درباره عوارض آر تی ام اس، ماندگاری آن‌هاست. خوشبختانه، تحقیقات نشان داده‌اند که اکثر عوارض این روش موقتی‌اند و پس از تکمیل دوره درمان یا حتی در هفته‌های اول برطرف می‌شوند. عوارض، امکان دارد به شکل زیر نمود پیدا کند:

• سردرد و ناراحتی پوست سر؛ معمولا پس از جلسات اولیه(1-3 جلسه)، کاهش می‌یابد و دائمی نیست.
• تغییرات عاطفی؛ در موارد نادر، برخی بیماران گزارش کرده‌اند که پس از درمان احساس کاهش هیجانات یا تغییرات عاطفی داشته‌اند. این موارد، معمولا با تنظیم پروتکل درمانی توسط پزشک برطرف می‌شود.
• اثرات شناختی؛ برخلاف الکتروشوک درمانی(ECT)، rTMS باعث کاهش حافظه یا اختلالات شناختی دائمی نمی‌شود.

مطالعات بلندمدت، مانند پژوهشی که در سال 2021 در مجله Frontiers in Psychiatry منتشر شد، نشان داد که هیچ عارضه دائمی مرتبط با rTMS در بیماران سالم گزارش نشده است.

چه زمانی باید درمان rTMS را متوقف کرد؟

اگرچه درمان rTMS در بسیاری از بیماران ایمن و موثر است؛ اما در برخی شرایط ممکن است نیاز به توقف موقت یا دائم آن وجود داشته باشد. یکی از جدی‌ترین مواردی که باعث قطع فوری درمان می‌شود، بروز تشنج است. اگرچه خطر تشنج بسیار پایین است( کمتر از 0.1٪ )، اما در صورت وقوع، درمان باید به‌طورفوری، متوقف شود و بررسی‌های عصبی دقیق انجام گیرد.

دیگر نشانه‌های هشداردهنده برای توقف درمان می‌توان به سردرد شدید و مقاوم به درمان، گیجی یا منگی پایدار، و ناراحتی قابل‌توجه در پوست سر اشاره کرد. طبق بررسی‌های انجام‌شده، حدود 5–10٪ از بیماران ممکن است سردردهایی تجربه کنند که با مسکن‌های معمولی قابل‌کنترل نیستند؛ در این موارد، پزشک باید شدت یا فرکانس پالس‌ها را کاهش دهد یا درمان را متوقف کند؛ همچنین اگر پاسخ درمانی موثری پس از 4 تا 6 هفته مشاهده نشود، ممکن است لازم باشد درمان متوقف یا روش درمانی جایگزین شود.

چطور عوارض جانبی rTMS را به حداقل برسانیم؟

برای کاهش عوارض rTMS، باید تنظیمات دستگاه توسط پزشک متخصص انجام شود و جلسات درمانی طبق پروتکل‌های ایمن و نظارت‌شده صورت گیرد. برای کاهش عوارض دستگاه rTMS، رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:

1. ارزیابی دقیق پیش از درمان؛ پزشک باید تاریخچه پزشکی و داروهای مصرفی بیمار را بررسی کند تا پروتکل مناسب انتخاب شود.
2. استفاده از گوش‌بند؛ برای کاهش ناراحتی ناشی از صدای کلیک دستگاه، استفاده از گوش‌بند توصیه می‌شود.
3. تنظیم شدت پالس‌ها؛ شروع با شدت پایین‌تر در جلسات اولیه می‌تواند به کاهش سردرد و ناراحتی پوست سر کمک کند.
4. استراحت و هیدراتاسیون؛ نوشیدن آب کافی و استراحت پس از جلسات می‌تواند به کاهش سردرد کمک کند.

پزشکان همچنین می‌توانند از پروتکل‌های استاندارد مانند پروتکل DASH (19 دقیقه) یا Theta Burst (3 دقیقه) استفاده کنند که عوارض کمتری دارند.^{rtms-patient-leaflet-long-version}

آیا عوارض دستگاه rTMS نگران کننده است؟

درمان با دستگاه rTMS یک روش ایمن و موثر برای مدیریت اختلالات روانی و عصبی است. عوارض rTMS، معمولا خفیف و گذرا هستند و شامل سردرد، ناراحتی پوست سر و احساس ضربه در سر می‌شوند. عوارض نادر مانند؛ تشنج یا تغییرات خلقی نیز با ارزیابی دقیق و رعایت پروتکل‌های ایمنی قابل‌پیشگیری‌اند.

این روش، به دلیل غیرتهاجمی بودن و فقدان عوارض سیستمیک، جایگزین مناسبی برای درمان‌های دارویی یا الکتروشوک است؛ بااین‌حال مشورت با یک روان‌پزشک متخصص درباره عوارض دستگاه rTMS و انتخاب مراکز معتبر برای انجام این روش، ضروری است تا عوارض آر تی ام اس به حداقل برسد و درمان با موفقیت انجام شود.