اضطراب یکی از شایع‌ترین چالش‌های روانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن مواجه‌اند! اما خبر خوب این است که امروزه رویکردهای درمانی متنوعی برای مدیریت و درمان اضطراب وجود دارد. در کلینیک روا، درمان اضطراب بر پایه‌ی ارزیابی دقیق و ترکیبی از جدیدترین روش‌های علمی انجام می‌شود؛ شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، روان‌درمانی حمایتی، و در صورت نیاز، درمان دارویی تخصصی. در موارد خاص، تکنولوژی‌های نوین مانند rTMS نیز برای کنترل اضطراب مقاوم به کار گرفته می‌شود، که در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد آن‌ها در اختیار شما قرار خواهیم داد.
اضطراب درمان‌نشده می‌تواند اثرات مخربی بر جسم و روان داشته باشد. از نظر جسمانی، اضطراب مزمن می‌تواند باعث افزایش فشار خون، مشکلات گوارشی، و ضعف سیستم ایمنی شود. از نظر روانی، ممکن است به افسردگی، انزوای اجتماعی، یا کاهش بهره‌وری در کار منجر شود. به عنوان مثال، فردی که به دلیل اضطراب اجتماعی از حضور در جلسات کاری اجتناب می‌کند، ممکن است فرصت‌های شغلی مهمی را از دست بدهد.
طبق مطالعات، ۶۰٪ افرادی که اضطراب خود را درمان نمی‌کنند، در عرض یک سال علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند.مراجعه به‌موقع به متخصص نه‌تنها از تشدید علائم جلوگیری می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد. اگر اضطراب باعث شده از فعالیت‌های مورد علاقه‌تان دست بکشید یا روابطتان آسیب ببیند، زمان آن است که برای درمان اضطراب اقدام کنید.
برای درمان اضطراب در کلینیک روا، تنها به کنترل علائم اکتفا نمی‌کنیم؛ با ترکیبی از روش‌های علمی، روان‌درمانی‌های تخصصی و تکنولوژی‌های پیشرفته، ریشه‌های اضطراب شناسایی و به صورت هدفمند درمان می‌شوند.
اگر احساس می‌کنید اضطراب زندگی روزمره، روابط یا عملکردتان را مختل کرده، اولین قدم، پذیرش این موضوع و جستجوی کمک است. اضطراب می‌تواند به شکل‌های مختلفی مانند نگرانی مداوم، تپش قلب، یا مشکل در تمرکز ظاهر شود. شروع درمان با ارزیابی دقیق علائم توسط خودتان یا یک متخصص امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، اگر هر روز صبح با احساس دلشوره از خواب بیدار می‌شوید یا از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنید، این‌ها نشانه‌هایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. مشورت با یک روانشناس یا روانپزشک می‌تواند به شما کمک کند تا نوع اضطراب (مثل اضطراب فراگیر، فوبیا یا پانیک) و شدت آن را شناسایی کنید.
دکتر جودیت بک، یکی از پیشگامان درمان شناختی-رفتاری، می‌گوید: «اضطراب مانند یک زنگ هشدار در ذهن است؛ اگر یاد بگیریم چگونه آن را مدیریت کنیم، می‌توانیم زندگی آرام‌تری داشته باشیم.» قدم اول، آگاهی از وضعیت خود و سپس انتخاب روش درمانی مناسب است. Generalized Anxiety Disorder (GAD)
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود ۴٪ از جمعیت جهان (معادل ۳۰۱ میلیون نفر) در سال ۲۰۲۰ با اختلالات اضطرابی دست‌وپنجه نرم می‌کردند. این احساس می‌تواند از یک نگرانی خفیف تا حملات شدید پانیک متغیر باشد، اما خوشبختانه درمان اضطراب با روش‌های علمی و کاربردی امکان‌پذیر است.
علم روانشناسی و روانپزشکی در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در جدیدترین روش‌های درمان اضطراب داشته است. در ادامه، روش‌های علمی و مؤثر معرفی می‌شوند:Anxiety disorders
CBT یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان اضطراب است که به شما کمک می‌کند افکار غیرمنطقی (مانند «همیشه بدترین اتفاق می‌افتد») را شناسایی و اصلاح کنید. برای مثال، اگر از سخنرانی در جمع می‌ترسید، CBT به شما می‌آموزد که این ترس را به‌تدریج با تمرین‌های عملی کاهش دهید.
این روش برای فوبیاها و اضطراب‌های خاص مناسب است. شما به‌تدریج با محرک‌های اضطراب‌زا (مثل ارتفاع یا حیوانات) مواجه می‌شوید تا حساسیتتان کاهش یابد. در رفتاردرمانی مواجهه‌ای، فرد با کمک درمانگر و در یک محیط کنترل‌شده، به‌صورت تدریجی و سیستماتیک در معرض موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که باعث ترس یا اضطراب او می‌شوند.
این مواجهه می‌تواند به‌صورت واقعی، خیالی یا با استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی انجام شود. هدف این است که مغز یاد بگیرد این موقعیت‌ها آن‌قدرها هم خطرناک نیستند و واکنش اضطرابی کاهش یابد. با تکرار مواجهه و افزایش تدریجی شدت آن، فرد احساس کنترل بیشتری پیدا می‌کند و اعتمادبه‌نفسش در مواجهه با محرک‌های ترس‌آور افزایش می‌یابد.
طرح‌واره‌درمانی به ریشه‌های عمیق‌تر اضطراب، مانند باورهای منفی درباره خود، می‌پردازد و به تغییر الگوهای فکری پایدار کمک می‌کند. در طرح‌واره‌درمانی، تمرکز بر شناسایی و اصلاح الگوهای ناکارآمدی است که معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته‌اند و در بزرگسالی موجب تکرار مشکلات عاطفی یا رفتاری می‌شوند.
این طرح‌واره‌ها ممکن است شامل باورهایی مانند «من دوست‌داشتنی نیستم» یا «دنیا جای خطرناکی است» باشند. درمانگر با استفاده از تکنیک‌هایی مانند گفت‌وگوی خیالی، بازسازی شناختی و تجربه‌های اصلاحی، به فرد کمک می‌کند تا این الگوها را به چالش بکشد و جایگزین‌هایی سالم‌تر و واقع‌بینانه‌تر برای آن‌ها بیابد. طرح‌واره‌درمانی به‌ویژه برای افرادی مناسب است که از الگوهای تکرارشونده در روابط، افسردگی مزمن یا اختلالات شخصیت رنج می‌برند.
ACT شما را تشویق می‌کند تا به‌جای مبارزه با اضطراب، آن را بپذیرید و روی ارزش‌های زندگی‌تان تمرکز کنید. در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، هدف اصلی این نیست که افکار یا احساسات منفی را حذف کنیم، بلکه یاد بگیریم چگونه با آن‌ها زندگی کنیم بدون اینکه مانع حرکت ما به سوی یک زندگی ارزشمند شوند.
ACT به شما کمک می‌کند مهارت‌هایی مانند پذیرش، ذهن‌آگاهی و فاصله‌گرفتن از افکار (defusion) را تمرین کنید تا کمتر تحت تأثیر اضطراب یا افسردگی قرار بگیرید. هم‌زمان، با شناسایی ارزش‌های شخصی و اقدام در راستای آن‌ها، فرد می‌آموزد که حتی در حضور درد روانی، می‌تواند زندگی معناداری داشته باشد. این رویکرد به‌ویژه برای کسانی مؤثر است که از تلاش برای کنترل یا سرکوب هیجانات خود خسته شده‌اند.
MBCT با ترکیب ذهن‌آگاهی و CBT، به شما کمک می‌کند تا در لحظه حضور داشته باشید و افکار اضطرابی را مدیریت کنید. در MBCT یا درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی، شما یاد می‌گیرید که به‌جای غرق شدن در افکار منفی یا نشخوار ذهنی، آن‌ها را از بیرون و بدون قضاوت مشاهده کنید.
این حضور آگاهانه در لحظه حال باعث می‌شود که چرخه‌های خودکار اضطراب و افسردگی شکسته شوند. تمرین‌هایی مانند اسکن بدن، تمرکز بر تنفس، و مشاهده افکار به‌عنوان «رویدادهای ذهنی گذرا» کمک می‌کنند تا فرد واکنش‌های خودکار را جایگزین پاسخ‌های آگاهانه و انعطاف‌پذیر کند. در نتیجه، MBCT می‌تواند هم به پیشگیری از عود افسردگی کمک کند و هم به کاهش اضطراب مزمن.
این روش‌ها با تنظیم فعالیت‌های مغزی و فیزیولوژیکی (مانند ضربان قلب) به کاهش علائم اضطراب کمک می‌کنند. نوروفیدبک و بیوفیدبک روش‌هایی غیرتهاجمی هستند که به فرد کمک می‌کنند تا کنترل بیشتری بر فعالیت‌های ناخودآگاه بدن خود داشته باشد. در نوروفیدبک، با استفاده از حسگرهایی که به سر متصل می‌شوند، فعالیت امواج مغزی ثبت شده و به‌صورت بازخورد بصری یا صوتی نمایش داده می‌شود.
فرد با تمرین می‌آموزد که چگونه امواج مغزی خود را به حالتی آرام‌تر و متعادل‌تر هدایت کند. در بیوفیدبک نیز شاخص‌هایی مانند ضربان قلب، تنفس یا تعریق پوست اندازه‌گیری می‌شوند تا فرد بتواند از طریق تمرین‌های آرام‌سازی یا تنفس عمیق، واکنش‌های فیزیولوژیکی خود را تنظیم کند. این روش‌ها به‌ویژه در درمان اضطراب، اختلالات خواب، سردردهای تنشی و حتی اختلال نقص توجه مؤثر شناخته شده‌اند.
ISTDP به بررسی احساسات سرکوب‌شده‌ای می‌پردازد که ممکن است ریشه اضطراب باشند. در درمان پویشی کوتاه‌مدت فشرده (ISTDP)، فرض بر این است که بسیاری از علائم اضطراب و مشکلات روانی ناشی از احساسات سرکوب‌شده یا حل‌نشده‌ای هستند که فرد در گذشته تجربه کرده اما اجازه بروز آن‌ها را نداشته است.
این روش با کمک درمانگر، فرد را تشویق می‌کند تا به‌تدریج با این احساسات — مانند خشم، غم— مواجه شود و آن‌ها را به‌صورت ایمن و هدفمند تجربه کند. در نتیجه، فشار روانی ناشی از سرکوب هیجانات کاهش می‌یابد و علائم اضطرابی یا افسردگی فروکش می‌کنند. ISTDP می‌تواند به‌ویژه برای افرادی مؤثر باشد که علیرغم تلاش‌های درمانی گذشته، هنوز با الگوهای تکرارشونده هیجانی یا رابطه‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
عبارت درمان قطعی اضطراب بیشتر جنبه تیلیغاتی دارد، اما در واقعیت علمی، اضطراب یک اختلال پیچیده و چندعاملی است، که هدف اصلی درمان آن، از بین بردن کامل اضطراب نیست! بلکه کنترل و کاهش علائم تا حدی است که فرد بتواند به زندگی عادی بازگردد. ژنتیک، سبک زندگی، شرایط محیطی و تجربیات گذشته، همگی در بروز و شدت اضطراب نقش بسزایی دارند؛ از این رو نمی توان درمان قطعی برای آن معرفی کرد.
برای مثال، فردی که با CBT و تغییر سبک زندگی اضطراب خود را مدیریت کرده، ممکن است همچنان در موقعیت‌های استرس‌زا کمی اضطراب را تجربه کند، اما این اضطراب دیگر فلج‌کننده نیست. مدیریت اضطراب نیازمند همکاری مستمر با متخصص و پایبندی به راهکارهای درمانی است. اصلاح سبک زندگی، مانند خواب منظم و کاهش کافئین، می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدت داشته باشد
البته در کنار روش‌های نوین مانند درمان اضطراب با نوروفیدبک که با استفاده از بازخوردهای عصبی به تنظیم عملکرد مغز کمک می‌کند، امروزه درمان استرس و اضطراب با rTMS نیز به‌عنوان یک گزینه مؤثر و غیرتهاجمی مورد توجه قرار گرفته است. rTMS با ارسال پالس‌های مغناطیسی به نواحی خاصی از مغز، به کاهش تنش، تنظیم هیجانات و بهبود آرامش روان کمک می‌کند. هر دو روش می‌توانند در کاهش پایدار علائم اضطراب نقش مهمی داشته باشند و به‌ویژه برای افرادی که به دارو پاسخ نداده‌اند، بسیار مفید واقع شوند.
داروهای ضداضطراب معمولا برای موارد شدید یا زمانی که درمان‌های غیردارویی کافی نباشند، تجویز می‌شوند. داروهای رایج شامل بنزودیازپین‌ها (مانند لورازپام)، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین مانند سرترالین و بوسپیرون هستند. مزایای داروها شامل تسکین سریع علائم است، اما عوارضی مانند خواب‌آلودگی یا وابستگی (به‌ویژه در بنزودیازپین‌ها) ممکن است رخ دهد. روانپزشک با تنظیم دوز و نظارت منظم، خطر عوارض را به حداقل می‌رساند.
بله، بسیاری از افراد می‌توانند اضطراب را بدون دارو مدیریت کنند؛ در ادامه، چند روش غیردارویی معرفی می‌شود:
برای مدیریت و درمان اضطراب در خانه، می‌توانید از راهکارهای ساده اما مؤثر استفاده کنید؛ برای مثال، ثبت افکار اضطرابی در یک دفترچه می‌تواند به شناسایی الگوهای فکری کمک کند. همچنین، کاهش محرک‌های اضطراب‌زا مانند اخبار منفی یا شبکه‌های اجتماعی مفید است. یک تمرین عملی نیز می‌توانید انجام دهید. هر روز ۵ دقیقه مدیتیشن ذهن‌آگاهی انجام دهید. روی تنفستان تمرکز کنید و افکار را بدون قضاوت مشاهده کنید.
روانشناسان با استفاده از روش‌هایی مانند CBT یا ACT به شما کمک می‌کنند تا ریشه‌های اضطراب را شناسایی و مدیریت کنید. برخلاف درمان خودسرانه، که ممکن است ناکارآمد باشد، درمان شخصی‌سازی‌شده توسط متخصص درمان اضطراب متناسب با نیازهای شما طراحی می‌شود.
اضطراب در کودکان و نوجوانان ممکن است به شکل امتناع از مدرسه، ترس‌های غیرمنطقی، یا تحریک‌پذیری ظاهر شود. تشخیص زودهنگام و مداخله با روش‌هایی مانند بازی‌درمانی یا CBT مخصوص کودکان ضروری است. نقش خانواده در ایجاد محیط حمایتی، کلیدی است.
عود اضطراب ممکن است به دلیل استرس‌های جدید، عدم ادامه درمان، یا عوامل ژنتیکی رخ دهد. برای پیشگیری، تداوم تمرین‌های ذهن‌آگاهی، حفظ سبک زندگی سالم، و جلسات پیگیری با متخصص توصیه می‌شود. به گفته دکتر فیلیپ موسکویچ، «پیشگیری از عود اضطراب نیازمند خودآگاهی و مراقبت مداوم است.»
بهترین روش درمان اضطراب به شدت علائم، سبک زندگی، و نیازهای فردی شما بستگی دارد. خودآگاهی، پرهیز از خوددرمانی، و مشورت با متخصص کلید موفقیت است. اگر آماده‌اید گامی برای بهبودی بردارید، با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید. این جدول به شما کمک می‌کند تا روش‌های درمانی مختلف را در یک نگاهبا یکدیگر مقایسه کنید:
روش درمانی | مناسب برای | مزایا | معایب |
CBT | اضطراب خفیف تا متوسط | مهارت‌های بلندمدت | نیاز به تعهد زمانی |
داروهای ضداضطراب | اضطراب شدید | تسکین سریع | عوارض جانبی |
نوروفیدبک | اضطراب مقاوم | غیرتهاجمی | هزینه بالا |
در کلینیک روا، درمان اضطراب بر پایه‌ی یک رویکرد تلفیقی و شخصی‌سازی‌شده انجام می‌شود؛ ترکیب روان‌درمانی‌های علمی مانند CBT، ACT و MBCT با درمان‌های دارویی هدفمند و تکنولوژی‌های نوین مانند rTMS، این امکان را فراهم می‌کند که درمانی متناسب با شدت و نوع اضطراب هر فرد طراحی شود. تیم درمانی ما با ارزیابی دقیق ریشه‌های اضطراب و تمرکز بر درمان ماندگار، تلاش می‌کند نه تنها علائم را کنترل کند، بلکه کیفیت زندگی مراجعان را به طور واقعی بهبود دهد. سابقه‌ی موفقیت در درمان موارد اضطراب مقاوم و استفاده از جدیدترین پروتکل‌های درمانی، کلینیک روا را به یکی از مراکز پیشرو در درمان تخصصی اضطراب تبدیل کرده است.
بله، ژنتیک می‌تواند در بروز اضطراب نقش داشته باشد، اما عوامل محیطی مانند استرس، تاثیر بیشتری دارند.
مدت زمان درمان اضطراب به عوامل مختلفی مانند نوع و شدت اضطراب، روش درمان و واکنش فرد به درمان بستگی دارد. معمولاً این فرایند ممکن است از چند هفته تا چند ماه یا حتی بیشتر طول بکشد؛ به همین دلیل، نمی‌توان زمان مشخصی برای آن تعیین کرد.
اضطراب با نگرانی و ترس مداوم همراه است، در حالی که افسردگی با غم و بی‌انگیزگی مشخص می‌شود.
در موارد خفیف تا متوسط، روش‌های غیردارویی مانند CBT و خودمراقبتی می‌توانند کافی باشند.
بله، درمان اضطراب شدید بدون دارو، سخت ولی ممکن است! به‌ویژه با روان‌درمانی شناختی‌رفتاری (CBT)، تمرین‌های آرام‌سازی، مدیتیشن، و تغییر سبک زندگی. اما به همکاری بالای بیمار نیاز دارد. معمولا در موارد شدید، برای کنترل بهتر علائم، ترکیب روش های بدون دارو با دارودرمانی نتیجه بهتری دارد.
8 پاسخ
دکتر، شما گفتید که اضطراب می‌تونه با تکنیک‌های آرام‌سازی کم بشه. برای کسی که حملات پانیک داره، این تکنیک‌ها کافیه یا باید دارو هم استفاده بشه؟
زهرا خانم، برای حملات پانیک معمولاً ترکیب درمان دارویی و تکنیک‌های آرام‌سازی بهترین نتیجه رو میده. فقط تکنیک‌ها به‌تنهایی ممکنه برای موارد شدید کافی نباشن.
من خیلی از تکنیک‌های آرام‌سازی مثل مدیتیشن رو امتحان کردم، اما همچنان حملات پانیک سراغم میاد. می‌خواستم بدونم آیا درمان‌های ترکیبی مثل دارو به همراه CBT واقعا می‌تونن حملات پانیک رو برای همیشه کنترل کنن؟
سارا جان، بله ترکیب داروهای ضداضطراب کوتاه‌مدت با درمان شناختی-رفتاری (CBT) می‌تونه به شکل چشمگیری حملات پانیک رو کاهش بده و در بسیاری موارد کنترل دائمی ایجاد کنه. البته روند درمان زمان‌بره و نیاز به استمرار داره.
سلام دکتر عزیز. من از وقتی کرونا تموم شده، هنوز یه اضطراب مبهم همیشه باهامه، مخصوصاً وقتی می‌خوام از خونه برم بیرون یا وارد جمع بشم. نمی‌دونم اسم اینو باید بذارم اضطراب اجتماعی یا اضطراب عمومی؟ مقاله‌تون خیلی خوب بود ولی این بخش رو دقیق متوجه نشدم.
سلام ساناز عزیز،
اینکه بعد از یک بحران مثل کرونا، اضطراب مزمن تجربه بشه، کاملاً طبیعی‌ست. اگر اضطرابتون بیشتر در موقعیت‌های اجتماعی و حضور در جمع تشدید می‌شه، به احتمال زیاد اضطراب اجتماعی مطرحه. ولی اگر این احساس به‌طور کلی در بیشتر موقعیت‌های روزمره هست، ممکنه اضطراب فراگیر (GAD) باشه. ارزیابی حضوری کمک می‌کنه تشخیص دقیق‌تری داده بشه.
تو مقاله نوشتین که اضطراب مزمن می‌تونه روی کیفیت زندگی تاثیر بذاره. سوال من اینه که آیا این اضطراب طولانی‌مدت می‌تونه باعث بروز بیماری‌های جسمی هم بشه؟
سلام آقای سعید، بله اضطراب مزمن می‌تونه تأثیرات جسمی زیادی بذاره؛ مثل مشکلات گوارشی، فشار خون بالا، یا اختلالات خواب. درمان به‌موقع کمک می‌کنه جلوی این اثرات گرفته بشه.