آیا درمان اعتیاد با روانشناسی ممکن است؟

روان‌درمانی از روش‌های متنوعی برای کمک به ترک اعتیاد استفاده می‌کند؛ که در ادامه، مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم:

مشاوره انگیزشی

مشاوره انگیزشی (Motivational Interviewing) روشی است که بر افزایش انگیزه درونی فرد برای تغییر رفتار تمرکز دارد. این روش؛ به‌ویژه در مراحل ابتدایی درمان، زمانی که فرد هنوز درگیر تردید است، بسیار موثر واقع می‌شود. روانشناس، با استفاده از تکنیک‌های شنیدن فعال، بازتاب دادن احساسات و کشف ارزش‌های فرد، به او کمک می‌کند تا ارتباط بین اعتیاد و آسیب به اهداف شخصی‌اش را درک کند.

در این فرایند، تمرکز بر ایجاد گفت‌وگویی همدلانه و بدون قضاوت است تا فرد بتواند آزادانه احساسات و نگرانی‌های خود را بیان کند. یکی از اهداف اصلی این روش، تبدیل دوگانگی ذهنی (مثل خواستن ترک و نخواستن آن به طور هم‌زمان) به تصمیمی روشن برای ترک اعتیاد است. جلسات مشاوره انگیزشی معمولا کوتاه، متمرکز و ساختارمند هستند.^{what-is-addiction}

درمان با CBT

درمان شناختی-رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy) یا CBT یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین روش‌های درمان اعتیاد با روان ‌درمانی است.CBT ، به افراد کمک می‌کند تا افکار منفی و ناسالمی که زمینه‌ساز اعتیاد هستند را شناسایی کرده و آن‌ها را با الگوهای فکری سالم جایگزین کنند. این روش به‌خصوص برای افرادی اثرگذار است که وابستگی روانی به مواد دارند.

CBT ، همچنین به فرد کمک می‌کند تا شرایط، احساسات و محرک‌هایی که منجر به مصرف می‌شوند را شناسایی کرده و پاسخ‌های سازنده‌تری نسبت به آن‌ها پیدا کند؛ برای مثال فردی که در موقعیت‌های پر استرس به سمت مصرف مواد گرایش دارد، از روش ترک اعتیاد باCBT  یاد می‌گیرد تا از تکنیک‌های آرام‌سازی و حل مسئله استفاده کند. این روش یکی از موثرترین ابزارها برای پیشگیری از عود است.

درمان دارویی

درمان دارویی یکی از ابزارهای مکمل در فرآیند ترک اعتیاد است و معمولا همراه با روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروهایی مانند؛ متادون، بوپرنورفین و نالترکسون می‌توانند به کنترل علائم ترک و کاهش میل به مصرف مواد کمک کنند. این داروها، بر سیستم عصبی اثر می‌گذارند و عملکرد گیرنده‌های خاصی در مغز را تنظیم می‌کنند تا میل فیزیکی به ماده کاهش یابد. توجه داشته باشید؛ این قرص‌ های ترک اعتیاد تنها در صورتی اثربخش هستند که در کنار روان‌درمانی و اصلاح سبک زندگی استفاده شوند.

لازم به ذکر است؛ بدون تغییر در افکار و رفتارهای فرد، خطر بازگشت بسیار بالا خواهد بود. درمان اعتیاد با روان ‌درمانی به بیماران کمک می‌کند تا علاوه بر کاهش علائم جسمی، با عوامل روانی و رفتاری اعتیاد نیز مقابله کنند و زندگی سالم‌تری را شروع کنند. ^{what is addiction}

پیشگیری از عود

پیشگیری از عود (Relapse Prevention) یکی از بخش‌های کلیدی در فرآیند درمان اعتیاد است. در این روش، پس از روانشناسی ترک اعتیاد، روانشناس به فرد کمک می‌کند تا محرک‌ها و شرایط پرخطر که ممکن است منجر به بازگشت به مصرف شوند را شناسایی کرده و راهکارهایی برای مقابله با آن‌ها بیاموزد. این امر، شامل تمرین مهارت‌های مقابله‌ای مانند کنترل استرس، نه گفتن و برنامه‌ریزی روزانه برای دوری از موقعیت‌های وسوسه‌انگیز است.

همچنین، در جلسات روان‌درمانی فرد یاد می‌گیرد که چگونه افکار منفی را به چالش بکشد و در صورت لغزش، خود را سرزنش نکرده و دوباره به مسیر درمان بازگردد. استفاده از یادآورهای انگیزشی، شبکه‌های حمایتی و ثبت پیشرفت‌ها، نیز از ابزارهایی است که برای پیشگیری از عود به کار می‌روند. مراقبت ‌های بعد از ترک در این مرحله بسیار حیاتی است و شامل مراجعه منظم به جلسات درمانی، گروه‌های حمایتی و داشتن برنامه روزانه مشخص می‌شود.

درمان خانواده ‌محور

درمان خانواده‌ محور اعتیاد نقش بسیار مهمی در درمان پایدار اعتیاد دارد؛ زیرا خانواده، می‌تواند هم عامل پشتیبان و هم منبع استرس برای فرد باشد. در این روش، تمرکز بر آموزش مهارت‌های ارتباطی، کاهش درگیری‌ها و تقویت حمایت عاطفی است. روانشناس به خانواده کمک می‌کند تا نقش خود را در فرآیند بهبودی بهتر درک کنند و راه‌های حمایت موثر را یاد بگیرند.