همانطور که گفته شد، تحریک مغناطیسی مغز یا ار تی ام اس یکی از روش‌های نوین و غیرتهاجمی در درمان اختلالات روان و اعصاب مانند افسردگی، وسواس یا اضطراب مقاوم به دارو است. این روش با استفاده از پالس‌های مغناطیسی کنترل‌شده، فعالیت سلول‌های عصبی در نواحی خاصی از مغز را تنظیم می‌کند و به بازگشت تعادل عملکردی مغز کمک می‌نماید. درمان با rTMS معمولاً بدون درد، بی‌نیاز از بستری و با عوارض حداقلی انجام می‌شود.
در ادامه تعداد جلسات درمان بیماری های مختلف با rTMS را بررسی خواهیم کرد و به در مورد شرایط تعیین تعداد جلسات درمان اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار می دهیم.
تعداد جلسات درمان با rTMS چقدر است؟
تعداد جلسات درمان با rTMS به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله نوع اختلال، شدت علائم، پاسخ بیمار به درمان و پروتکل درمانی انتخاب‌شده توسط متخصص. به طور کلی، یک دوره استاندارد تعداد جلسات rTMS بین 20 تا 36 جلسه است که معمولا 5 روز در هفته و در بازه زمانی 4 تا 6 هفته، انجام می‌شود. هر جلسه بین 20 تا 45 دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند بلافاصله پس از آن به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. برای مثال، بیماری که برای افسردگی تحت درمان قرار می‌گیرد؛ ممکن است به 30 جلسه نیاز داشته باشد؛ در حالی که برای میگرن ممکن است 10 تا 20 جلسه کافی باشد.
بر اساس تحقیقات، اثربخشی تعداد جلسات آر تی ام اس با تکرار جلسات افزایش می‌یابد و برخی بیماران پس از 4 تا 6 جلسه بهبود اولیه را گزارش می‌کنند. با این حال، تکمیل دوره درمانی برای دستیابی به نتایج پایدار ضروری است.transcranial-magnetic-stimulation
تعداد جلسات rTMS به چه عواملی بستگی دارد؟
تعداد جلسات rTMS، تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد که متخصصان برای تعیین آن‌ها معاینات بالینی دقیق انجام می‌دهند. این عوامل، به طور مستقیم بر پروتکل درمانی و تعداد جلسات درمان با rTMS اثر می‌گذارند.
عوامل کلیدی موثر بر تعداد جلسات آر تی ام اس، به شرح زیر است:
- نوع اختلال روانی یا عصبی؛ بیماری‌های مختلف به پروتکل‌های متفاوتی نیاز دارند؛ به عنوان مثال افسردگی مقاوم به درمان معمولا به 20 تا 30 جلسه نیاز دارد؛ اما اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یا پارکینسون ممکن است تعداد جلسات متفاوتی داشته باشند.
- شدت و مزمن بودن اختلال؛ شدت علائم و مدت زمان ابتلا به بیماری بر تعداد جلسات تاثیر می‌گذارد. بیماران با علائم شدیدتر یا مدت طولانی‌تر بیماری، اغلب جلسات بیشتری نیاز دارند.
- پاسخ فردی بیمار به درمان؛ تفاوت‌های فردی در پاسخ به rTMS وجود دارد؛ برخی بیماران پس از چند جلسه بهبودی نشان می‌دهند؛ در حالی که برخی دیگر باید دوره درمان را کامل کنند.
- پروتکل درمانی انتخاب‌شده؛ مواردی نظیر فرکانس پالس‌ها High-frequency) یا (Low-frequency تعداد پالس‌ها در هر جلسه و مدت زمان هر جلسه، زیرمجموعه موارد موجود در پروتکل‌های درمانی، محسوب می‌شود. این پارامترها باعث تغییر در تعداد کل جلسات می‌شوند.
- وجود بیماری‌های همراه؛ اختلالات همزمان مانند اضطراب، اختلال دوقطبی یا مشکلات فیزیکی ممکن است، روند درمان را پیچیده‌تر کرده و تعداد جلسات را افزایش دهد.
- سن و وضعیت جسمانی بیمار؛ سن بالاتر یا مشکلات پزشکی زمینه‌ای ممکن است بر توانایی پاسخ به درمان و تعداد جلسات مورد نیاز تاثیر بگذارد.
- هدف درمان؛ درمان علائم خاص (مثلا کاهش افسردگی یا کاهش درد میگرنی) ممکن است نیاز به تعداد متفاوتی از جلسات داشته باشد.
- فواصل زمانی بین جلسات؛ فاصله منظم و مستمر بین جلسات (برای نمونه روزانه یا چند بار در هفته) برای اثرگذاری بهتر مهم است و برنامه‌ریزی جلسات می‌تواند بر تعداد نهایی جلسات موثر باشد.
- تجارب قبلی بیمار با درمان‌های مشابه؛ سابقه درمان‌های دیگر (مثل دارودرمانی یا نوروتراپی) و میزان اثربخشی آن‌ها می‌تواند در تصمیم‌گیری متخصص تاثیرگذار باشد.
جدول تعداد جلسات rTMS برای درمان بیماری های مختلف
در ادامه، میانگین تعداد جلسات درمانی با دستگاه rTMS، برای بیمای‌های مختلف، آورده شده است.
| توضیحات | تعداد جلسات پیشنهادی | مدت زمان دوره درمان | اختلال |
| معمولا 5 جلسه در هفته، اثربخشی بالا در افسردگی مقاوم به درمان | 20-36 جلسه | 4-6 هفته | افسردگی |
| جلسات روزانه، با تمرکز بر نواحی مخطط و قشر جلوی مغز | 25-30 جلسه | 4-6 هفته | وسواس فکری-عملی (OCD) |
| مناسب برای فاز افسردگی، با احتیاط در فاز شیدایی | حداقل 25 جلسه | 4-6 هفته | اختلال دوقطبی |
| بهبود علائم پس از 4-6 جلسه در برخی بیماران | 20-30 جلسه | 4-6 هفته | استرس و اضطراب |
| کاهش شدت و دفعات سردردهای میگرنی | 10-20 جلسه | 2-4 هفته | میگرن |
| بهبود اختلالات حرکتی، بسته به شدت بیماری | 10-36 جلسه | 2-6 هفته | پارکینسون |
| کمک به بازتوانی حرکتی و گفتاری، بسته به شدت آسیب | 10-30 جلسه | 2-6 هفته | سکته مغزی |
هرچند تعداد جلسات rTMS بسته به نوع اختلال و پاسخ فردی بیمار متفاوت است، اما نکته مهم این است که تکرار تحریک‌های مغناطیسی در نواحی خاص مغز می‌تواند ساختار و عملکرد نورون‌ها را تغییر دهد. همین موضوع گاهی باعث بروز واکنش‌های خفیف و موقتی در بدن می‌شود که آشنایی با آن‌ها برای بیمار ضروری است. درک درست از عوارض ار تی ام اس – مانند احساس سوزش خفیف در پوست سر، سردرد یا خستگی موقت – به بیمار کمک می‌کند تا روند درمان را با اطمینان بیشتری ادامه دهد و نگرانی‌های احتمالی را کاهش دهد.
تعداد جلسات rTMS برای درمان افسردگی
افسردگی، به‌ویژه افسردگی مقاوم به درمان، یکی از شایع‌ترین کاربردهای rTMS است. تعداد جلسات rTMS برای درمان افسردگی، به‌طورمعمول، بین 20 تا 36 جلسه است که در دوره‌ای 4 تا 6 هفته‌ای و 5 روز در هفته انجام می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که حدود 50 درصد بیماران، پس از تکمیل دوره درمانی، بهبودی کامل را تجربه می‌کنند؛ در حالی که 70 درصد بهبود قابل‌توجهی در علائم گزارش می‌دهند؛ برای مثال بیماری که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نداده‌اند، امکان دارد پس از 10 تا 12 جلسه بهبود در خلق‌وخو را احساس کند؛ اما تکمیل دوره برای نتایج ماندگار ضروری است.Transcranial magnetic stimulation
تعداد جلسات آر تی ام اس برای درمان وسواس فکری عملی
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یکی دیگر از مواردی است که تعداد جلسات آر تی ام اس، در آن اهمیت زیادی دارد. به‌طورمعمول، تعداد جلسات درمان با rTMS برای OCD بین 25 تا 30 جلسه است که به صورت روزانه و در بازه 4 تا 6 هفته انجام می‌شود. این روش، با تحریک نواحی مخطط و قشر جلوی مغز، رفتارهای تکراری و افکار مزاحم را کاهش می‌دهد.
اولین نشانه‌های کاهش اضطراب ناشی از وسواس و رفتارهای تکراری، معمولا، در جلسات اولیه مشاهده می‌شود. با اتمام ۲۵–۳۰ جلسه، اثرات پایدارتر می‌شوند. به همین دلیل در مطالعات، میانگین دقیق جلسات بین ۲۵–۳۰ یا گاهی بیش از ۳۰ جلسه برای حفظ نتایج توصیه شده است.evaluating the efficacy of tms for the treatment of ocd
تعداد جلسات rtms برای درمان اختلال دو قطبی
در درمان اختلال دوقطبی، به‌ویژه در فاز افسردگی، تعداد جلسات rTMS حداقل 25 جلسه است که در دوره‌ای 4 تا 6 هفته‌ای انجام می‌شود. این روش برای بیمارانی که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، به عنوان مکمل استفاده می‌شود. با این حال، در فاز شیدایی، باید با احتیاط استفاده شود؛ زیرا تحریک بیش از حد ممکن است علائم را تشدید کند؛ برای مثال بیماری که در فاز افسردگی دوقطبی است، امکان دارد پس از 15 جلسه بهبود در خلق‌وخو را گزارش کند.
تعداد جلسات rTMS در اختلال دوقطبی (فاز افسردگی)
پروتکل استاندارد شامل حداقل ۲۵ جلسه روزانه طی ۴ تا ۶ هفته است؛ مشابه آن چه در افسردگی تک‌قطبی استفاده می‌شود. این روش، اغلب به‌عنوان درمان مکمل در بیمارانی به کار گرفته می‌شود که به داروهای ضدافسردگی و تثبیت‌کننده خلق پاسخ نداده‌اند. نتایج بالینی، نشان داده‌اند که بسیاری از بیماران، حدود جلسه ۱۵، شروع به مشاهده علائم قابل‌توجه بهبودی می‌کنند.
برای مثال، مطالعه‌ای بر بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع II نشان داد که پس از ۲۰ جلسه (یک دوره ۴ هفته‌ای)، ۶۱٪ افراد بهبودی کامل پیدا کردند و این بهبودی تا هفته‌ی اول یک ماه پس از پایان درمان، به ۷۸٪ رسید.
تعداد جلسات rTMS در اختلال دوقطبی (فاز شیدایی)
به طور کلی، rTMS برای درمان فاز شیدایی توصیه نمی‌شود؛ مگر در شرایط خاص و تحت نظارت دقیق. در فاز شیدایی اختلال دوقطبی، استفاده از rTMS با احتیاط بسیار زیاد انجام می‌شود؛ زیرا تحریک مغزی می‌تواند خطر تشدید علائم مانیا یا هیپومانیا را به همراه داشته باشد. برخلاف فاز افسردگی که rTMS یک گزینه درمانی تایید شده و نسبتا ایمن محسوب می‌شود؛ در فاز شیدایی یا مانیا، این روش هنوز به‌طور گسترده، توصیه نشده است.
تعداد جلسات rTMS برای درمان استرس و اضطراب
برای درمان استرس و اضطراب، تعداد جلسات آر تی ام اس اغلب بین 20 تا 30 جلسه است که در بازه 4 تا 6 هفته انجام می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که 83 درصد بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، پس از دوره درمانی، بهبود قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند؛ به‌عنوان نمونه بیماری که از اضطراب اجتماعی رنج می‌برد؛ ممکن است پس از 5 جلسه کاهش علائم را احساس کند؛ اما تکمیل دوره برای نتایج پایدار، ضروری است.
تعداد جلسات آر تی ام اس برای درمان میگرن
تعداد جلسات درمان با rTMS برای میگرن، معمولا بین 10 تا 20 جلسه است که در بازه 2 تا 4 هفته انجام می‌شود. این روش، با کاهش فعالیت بیش از حد قشر حرکتی، شدت و دفعات سردردهای میگرنی را کاهش می‌دهد؛ به‌عنوان نمونه بیماری که ماهانه 10 حمله میگرنی دارد، ممکن است پس از 10 جلسه به 2 تا 3 حمله کاهش یابد.
مطالعات بالینی نشان داده‌اند که تحریک مغزی با rTMS می‌تواند در بسیاری از بیماران منجر به بهبود علائم شود. یکی از برجسته‌ترین مطالعات در این زمینه در مجله The Egyptian Journal of Neurology, Psychiatry and Neurosurgery منتشر شده و گزارش می‌دهد که بیماری که پیش از درمان ماهانه 10 حمله میگرنی را تجربه می‌کرد؛ ممکن است پس از 10 جلسه درمان، تعداد حملات خود را به 2 تا 3 بار در ماه کاهش دهد.
در این مطالعه که با تحریک 5 هرتز بر ناحیه DLPFC انجام شد، بیش از 69٪ از بیماران، کاهش 50 درصدی یا بیشتر در دفعات حملات میگرن را گزارش دادند؛ همچنین علاوه بر کاهش دفعات حملات، کاهش شدت درد و افزایش فاصله بین حملات نیز از دیگر مزایای ثبت‌شده در مطالعات بالینی است.
تعداد جلسات rTMS مورد نیاز برای درمان پارکینسون
در بیماری پارکینسون، تعداد و برنامه جلسات تحریک مغناطیسی مغز به صورت تکراری (rTMS) بسته به عوامل مختلفی مانند محل دقیق تحریک، فرکانس استفاده شده، شدت تحریک و هدف عملکردی مدنظر، متفاوت است. مطالعات بالینی مختلف، نشان داده‌اند که معمولا بین ۱۰ تا ۳۶ جلسه rTMS برای دستیابی به نتایج قابل‌توجه در بهبود علائم حرکتی کافی است.
هر جلسه، اغلب حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، طول می‌کشد و به‌طورمعمول، پنج روز در برنامه‌ریزی می‌شود. این روند درمانی ممکن است طی ۲ تا ۷ هفته ادامه یابد. هدف از این جلسات کاهش علائمی مانند لرزش، خشکی عضلانی، کندی حرکت و مشکلات تعادلی است که بیماران پارکینسون با آن مواجه هستند. برخی نکات کلیدی در تعیین تعداد جلسات rTMS برای پارکینسون عبارتند از:
- محل تحریک؛ نواحی مختلفی از مغز مانند قشر حرکتی اولیه (M1) یا قشر پیش‌پیشانی ممکن است تحریک شوند که بسته به هدف درمانی تعداد جلسات متفاوت خواهد بود.
- فرکانس تحریک؛ فرکانس‌های پایین (مثلا ۱ هرتز) یا بالا (۱۰ تا ۲۰ هرتز) استفاده می‌شوند که هر کدام اثر متفاوتی روی فعالیت مغز دارند.
- شدت تحریک و دوز کلی؛ بسته به شدت تحریک، تعداد تکرار پالس‌ها و مجموع دوز مغناطیسی، تعداد جلسات قابل تغییر است.
- پاسخ بیمار؛ میزان بهبود علائم هر بیمار متفاوت است و ممکن است بر اساس آن تعداد جلسات تنظیم شود.
تعداد جلسات آر تی ام اس برای درمان سکته مغزی
برای بازتوانی پس از سکته مغزی، تعداد جلسات rTMS اغلب بین 10 تا 30 جلسه است که بسته به شدت آسیب و هدف درمانی (مانند بهبود حرکت یا گفتار) تعیین می‌شود. بیماری را در نظر بگیرید که پس از سکته، دچار ضعف در دست چپ شده است و امکان دارد که این بیمار با 10 جلسه، بهبود نسبی را تجربه کند؛ اما برای نتایج بهتر به 20 جلسه یا بیشتر نیاز دارد.
تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که جلسات rTMS در بازتوانی بیماران پس از سکته مغزی، می‌تواند به طور چشمگیری باعث بهبود عملکرد حرکتی و گفتاری شود. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۴ در نشریه Neuromodulation: Technology at the Neural Interface منتشر شده است؛ نمایانگر آن است که پروتکل‌های موثر rTMS برای بهبود عملکرد حرکتی در بیماران سکته مغزی معمولا شامل حداقل ۱۵ جلسه با فرکانس‌های بالاتر از ۱ هرتز و شدت‌های کمتر از ۱۰۰٪ آستانه حرکتی استراحت می‌باشند.
شدت‌های کمتر از ۱۰۰٪ آستانه حرکتی، به این معنی است که میزان قدرت یا شدت میدان مغناطیسی که برای تحریک مغز استفاده می‌شود، کمتر از حداقل قدرتی است که برای ایجاد یک حرکت قابل مشاهده در عضله دست یا پای بیمار در حالت استراحت لازم است.
آیا همه بیماران به تعداد جلسات یکسان نیاز دارند؟
خیر، تعداد جلسات درمان با rTMS برای هر بیمار متفاوت است. عواملی مانند شدت بیماری، سن، وضعیت سلامت عمومی و پاسخ به درمان بر تعداد جلسات rTMS تاثیر می‌گذارند. برای مثال، بیماران جوان‌تر ممکن است به جلسات کمتری نیاز داشته باشند، در حالی که بیماران مسن‌تر یا با بیماری‌های پیچیده‌تر به جلسات بیشتری احتیاج دارند. معاینات بالینی و نقشه‌برداری مغزی (Brain Mapping) نقش مهمی در تعیین تعداد جلسات آر تی ام اس دارند.
در نهایت تعداد جلسات rTMS، به عوامل متعددی از جمله نوع اختلال، شدت علائم و پاسخ بیمار بستگی دارد. تعداد جلسات درمان با rTMS غیرتهاجمی بوده و با اثربخشی بالا و عوارض کم، گزینه‌ای مناسب برای بیمارانی است که به درمان‌های دارویی پاسخ نداده‌اند. با مشاوره متخصص و رعایت پروتکل‌های درمانی، می‌توانید بهترین نتایج را از این روش نوین به دست آورید. برای اطلاعات بیشتر درباره تعداد جلسات آر تی ام اس، با یک روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
