آشنایی با ویژگی ها و کاربرد انواع نوار مغز

نوار مغز معمولی (Routine EEG)

نوار مغزی روتین یا معمولی (Routine EEG) یکی از پایه‌ای‌ترین انواع نوار مغزی است که معمولا به‌صورت سرپایی در مطب یا کلینیک انجام می‌شود. این روش فعالیت الکتریکی مغز را در حالت استراحت ثبت می‌کند و اغلب برای تشخیص اولیه اختلالاتی مانند صرع (epilepsy) استفاده می‌شود؛ به‌عنوان مثال اگر بیماری دچار علائمی مانند گیجی یا از‌دست‌دادن هوشیاری شود، این نوع از انواع نوار مغز می‌تواند الگوهای غیرطبیعی مانند spike و wave را آشکار کند و به پزشک در تعیین علت کمک کند.

در عمل، نوار مغز معمولی، اغلب بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد، در حالی‌که فرآیند کامل ممکن است تا دو ساعت ادامه یابد. الکترودها با استفاده از ژل مخصوص روی پوست سر (scalp) قرار می‌گیرند و بیمار در حالتی آرام یا خواب‌آلود قرار دارد. این روش از میان انواع EEG ساده‌ترین است و به آماده‌سازی خاصی نیاز ندارد، به‌جز پرهیز از مصرف کافئین و داروهایی که فعالیت مغزی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. برای برخی بیماران، مانند افرادی که سابقه اختلالات روان‌پزشکی دارند، ممکن است EEG بتواند فعالیت غیرعادی در برخی نواحی مغز را آشکار سازد، هرچند این مسئله لزوما به معنای وجود اختلال عصبی نیست.

دقت نوار مغز معمولی در تشخیص رویدادهای کوتاه‌مدت و فوری بالاست، اما در موارد پیچیده‌تر مانند حملات صرعی شبانه یا اختلالات با منشأ عمیق‌تر، ممکن است نیاز به EEGهای پیشرفته‌تری مانند ویدئویی یا طولانی‌مدت باشد. اگرچه برخی پژوهش‌ها رابطه‌هایی بین EEG و برخی اختلالات روانی مانند وسواس (OCD) یا افسردگی یافته‌اند، اما استفاده از EEG به‌تنهایی برای تشخیص یا درمان این بیماری‌ها توصیه نمی‌شود.^{types eeg tests brain wave monitoring}

نوار مغزی طولانی ‌مدت  (Long-Term Monitoring)

نوار مغزی طولانی ‌مدت (Prolonged EEG) از انواع EEG است که برای ثبت فعالیت مغزی در بازه زمانی بیش از چند ساعت طراحی شده. این روش خصوصا برای بیمارانی مفید است که رویدادهای نامنظم مانند تشنج‌های شبانه دارند؛ به‌عنوان‌نمونه در یک بیمار با سابقه صرع، این نوع EEG می‌تواند الگوهای تکراری و غیرقابل پیش‌بینی را ثبت کند. دوره نظارت اغلب بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت یا حتی چند روز طول می‌کشد، که امکان ثبت دقیق‌تر و تشخیص بهتر را فراهم می‌آورد.

نوار مغزی طولانی‌مدت در مقایسه با EEGهای کوتاه‌مدت، دقت بسیار بالاتری در شناسایی الگوهای مغزی پنهان دارد و قادر است رویدادهای نادری را ضبط کند که در مدت کوتاه آشکار نمی‌شوند. این روش در شرایطی مثل اختلالات خواب، بیماری‌های عروقی مغز، برخی بیماری‌های روان‌پزشکی و اختلالات حرکتی نیز کاربرد دارد.

EEG طولانی‌مدت به‌ویژه در بیمارستان‌ها یا واحدهای مراقبت ویژه برای ارزیابی دقیق لحظات بالینی و ثبت هم‌زمان رفتار بیمار با الگوهای مغزی استفاده می‌شود. در این زمینه، توجه به تفاوت نوار مغزی با نقشه مغزی اهمیت دارد؛ به طوری که نوار مغزی (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را به صورت امواج خام و ساده ثبت می‌کند و بیشتر برای تشخیص کلی بیماری‌هایی مثل صرع استفاده می‌شود؛ در حالی که نقشه مغزی (Brain Mapping) داده‌های EEG را به صورت نقشه‌های رنگی و تصویری تحلیل می‌کند و جزئیات دقیق‌تری از فعالیت نواحی مختلف مغز نشان می‌دهد که برای بررسی‌های تخصصی‌تر و درمان‌های دقیق‌تر کاربرد دارد.^{the benefits of long term eeg monitoring}

نوار مغزی خواب (Sleep EEG)؛ بررسی فعالیت مغز در خواب طبیعی یا القایی

نوار مغزی EEG خواب (Sleep EEG) یا نوار مغز در خواب، یکی از انواع نوار مغزی است که فعالیت مغز را طی مراحل خواب بررسی می‌کند. این روش برای تشخیص اختلالات خواب مانند آپنه خواب (sleep apnoea) یا نارکولپسی (narcolepsy) بسیار کاربردی است. در روان‌پزشکی، نوار مغزی خواب می‌تواند به درک ارتباط بین خواب و اختلالات روانی مانند افسردگی کمک کند؛ بسیاری از بیماران روان‌پزشکی به اختلالات خواب نیز مبتلا هستند.

ای ای جی خواب معمولا در کلینیک‌های خواب یا در محیط‌های بالینی انجام می‌شود و در برخی موارد ممکن است به تجویز دارو برای القای خواب نیاز باشد تا مراحل خواب قابل ارزیابی شوند. این روش می‌تواند عملکرد خواب طبیعی یا القا شده را بررسی کرده، نوعی تکمیل معیارهای ساختاری را نسبت به آزمایش‌هایی مانند MRI ارائه دهد زیرا که EEG فعالیت مغزی را در زمان واقعی ثبت می‌کند، در حالی که MRI بیشتر ساختار آناتومیک را نشان می‌دهد.

براساس شواهد پژوهشی، بین ۵۰٪ تا ۸۰٪ از افراد تحت درمان روان‌پزشکی دچار مشکلات خواب هستند که نشان‌دهنده ضرورت در نظر گرفتن این تست در ارزیابی‌های جامع‌ بالینی است.

نوار مغز  ویدئویی (Video EEG Monitoring)

نوار مغز ویدئویی (Video EEG Monitoring) نوعی تست تخصصی EEG است که به‌طور همزمان فعالیت الکتریکی مغز و رفتار بیمار را ضبط می‌کند؛ این روش؛ به‌ویژه برای افتراق تشنج‌های واقعی از تشنجات روان‌زاد (پزشکی‌شده) بسیار مفید است. در بسیاری از موارد، این تست در محیط بیمارستان و در واحدهای پایش صرع (EMU) انجام می‌شود و به‌طورمعمول، بیمار برای چند روز تحت نظارت کامل باقی می‌ماند.

این فرآیند، به پزشکان اجازه می‌دهد تا تصویری دقیق از هم‌زمانی رفتار و علایم الکتریکی مغز در طول حملات ارائه دهند و در مواردی مانند برنامه‌ریزی جراحی صرع یا تشخیص نوع تشنج، نقش حیاتی دارد. همچنین در برخی موارد، با کاهش کنترل دارویی یا وادار کردن بیمار به خواب، احتمال وقوع و ثبت حملات افزایش می‌یابد.

ترکیب EEG با فیلم‌برداری همزمان از بیمار

ترکیب نوار مغزی (EEG) با فیلم‌برداری همزمان از بیمار که با عنوانVideo-EEG Monitoring شناخته می‌شود، یکی از روش‌های دقیق و پیشرفته در بررسی فعالیت‌های مغزی است. در این روش، بیمار در حین اتصال به دستگاه EEG، به‌طور مداوم با دوربین ویدئویی تحت نظارت قرار می‌گیرد تا همزمان با ثبت امواج مغزی، رفتارها، حرکات بدنی و واکنش‌های ظاهری او نیز ضبط شود.

این روش، معمولا در بخش مخصوصی به نام Video-EEG Monitoring Unit انجام می‌شود. باید دقت داشته باشید که مدت‌زمان مانیتورینگ می‌تواند از چند ساعت تا چند روز متغیر باشد.

نوار مغز سرپایی (Ambulatory EEG)

نوار مغز سرپایی (Ambulatory EEG) نوعی EEG است که به بیمار امکان می‌دهد دستگاه را به خانه ببرد و فعالیت مغز را در طول زندگی روزمره و فعالیت‌های روزانه ثبت کند. این روش به‌ویژه برای تشخیص رویدادهای نامنظم یا کوتاه‌مدت مفید است و معمولا بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت ادامه دارد. آزادی حرکت و ثبت طولانی‌مدت باعث می‌شود تا اطلاعات واقعی‌تری از فعالیت مغزی بیمار در محیط طبیعی به دست آید.

در بیماران روان‌پزشکی، به‌ویژه افرادی که اضطراب دارند، Ambulatory EEG ، می‌تواند الگوهای مرتبط با استرس و تحریک عصبی را نشان دهد. این روش نسبت به EEGهای بیمارستانی راحت‌تر است. در آخر می‌توان گفت نوار مغزی سرپایی یکی از بهترین روش‌ها برای بررسی دقیق‌تر مشکلات عصبی در افرادی است که علائم‌شان گه‌گاهی یا در محیط خانه رخ می‌دهد. این تست به پزشک کمک می‌کند که تصویر واقعی‌تری از فعالیت مغز بیمار در زندگی روزمره داشته باشد.

تفاوت انواع نوار مغزی از نظر دقت و کاربرد

انواع نوار مغزی از نظر دقت و کاربرد با یکدیگر متفاوت هستند. انواع نوار مغزی از نظر دقت و کاربرد متفاوت هستند و عمدتا به مدت زمان و شرایط ثبت بستگی دارند. برخی EEGها مانند Routine EEG، کوتاه و ساده برای تشخیص اولیه استفاده می‌شوند و برخی مثل Ambulatory یا Prolonged EEG، طولانی‌تر و قابل ثبت در خانه یا بیمارستان هستند. EEG  خواب، برای بررسی مراحل خواب و اختلالات آن کاربرد دارد و Video EEG همزمان فعالیت مغزی و رفتار بیمار را ثبت می‌کند تا تشنج‌های واقعی از روان‌زاد تمایز داده شوند. در جدول زیر، اطلاعات به‌طور جزئی‌تری شرح داده شده است.

چه نوع نوار مغزی برای من مناسب است؟

انتخاب نوع مناسب نوار مغزی (EEG) بستگی به علائم بالینی و شرایط خاص هر بیمار دارد. مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۸۰٪ اولین تشنج‌ها با EEG بررسی می‌شوند. همانطور که پزشک متخصص باتوجه به تفاوت نوار مغزی با ام ار ای، می‌تواند، استفاده از نوارمغزی را ارجحیت دهد؛ تشخیص نوع مناسب آن نیز بستگی به شرایط بیمار و مهارت پزشک دارد. در ادامه، راهنمایی برای انتخاب نوع مناسب نوار مغزی بر اساس شرایط مختلف ارائه شده است:

• نوار مغزی روتین(Routine EEG) ؛ این EEG معمولا برای تشخیص اولیه صرع و اختلالات تشنجی استفاده می‌شود و برای بیمارانی مناسب است که در زمان انجام تست علائم تشنجی دارند و نیاز به ارزیابی سریع دارند.
• نوار مغزی طولانی‌مدت (Prolonged EEG)؛ این نوع EEG چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد و برای ثبت رویدادهای نامنظم مانند تشنج‌های شبانه مناسب است. برای بیمارانی که حملات نادر یا نامنظم دارند و احتمالاً در زمان کوتاه EEG روتین ثبت نمی‌شوند، کاربرد دارد.
• نوار مغزی سرپایی(Ambulatory EEG) ؛ بیمار دستگاه را به خانه می‌برد و فعالیت مغز در طول روز و زندگی روزمره ثبت می‌شود (۲۴ تا ۷۲ ساعت). این روش برای بیمارانی که علائم تشنجی در محیط طبیعی و فعالیت‌های روزانه رخ می‌دهد، مناسب است و داده واقعی‌تری ارائه می‌دهد.
• نوار مغزی خواب(Sleep EEG) ؛ این تست فعالیت مغز را در مراحل مختلف خواب تحلیل می‌کند و برای تشخیص اختلالات خواب یا تشنج‌های مرتبط با خواب استفاده می‌شود. می‌تواند با داروهای القایی خواب انجام شود و به درک ارتباط بین خواب و اختلالات عصبی کمک کند.
• نوار مغزی ویدئویی(Video EEG)؛ همزمان فعالیت مغزی و رفتار بیمار ثبت می‌شود و برای تمایز تشنج‌های واقعی از تشنج‌های روان‌زاد بسیار مفید است. این تست معمولاً چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد و برای برنامه‌ریزی درمان یا جراحی صرع کاربرد دارد.

چه زمانی پزشک نوار مغزی تجویز می‌کند؟

ممکن است برای افراد سوال پیش بیاید که چه موقع نوار مغز بگیریم. پزشک، اغلب نوار مغزی (EEG) را زمانی تجویز می‌کند که ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز لازم باشد. این شامل تشخیص و پیگیری صرع (epilepsy)، بررسی اختلالات خواب و ارزیابی اختلالات روانی یا آسیب‌های سر مانند دمانس یا ضربه مغزی است. EEG به ویژه زمانی کاربرد دارد که علائم عصبی یا حملات تشنجی مشاهده شود.

مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۸۰٪ اولین تشنج‌ها با EEG قابل بررسی و پیگیری هستند.

برای گرفتن نوار مغزی به کجا مراجعه کنیم؟

برای گرفتن انواع نوار مغزی می‌توانید به کلینیک های مختلف از جمله کلینیک روا مراجعه کنید، جایی که انواع EEG با تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص ارائه می‌شود. این مرکز خدمات گسترده‌ای برای انجام انواع نوار مغز شامل Routine EEG، Sleep EEG، Prolonged EEG، Video EEG و Ambulatory EEG  دارد. در کلینیک روا، بیماران می‌توانند با توجه به علائم و شرایط بالینی خود، نوع مناسب انواع نوار مغزی را انتخاب کنند و تست در محیطی راحت و با دقت بالا انجام می‌شود. این روش، به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری از اختلالات عصبی و روانی داشته باشند.