نحوه درمان حملات پانیک با آر تی ام اس rTMS

بسیاری از افرادی که از حملات پانیک یا هراس رنج می‌برند، به دنبال راهکاری ایمن و غیرتهاجمی برای کاهش علائم خود هستند؛ در این میان، درمان پانیک با rTMS به‌عنوان یک روش نوین و مؤثر، با استفاده از پالس‌های مغناطیسی منظم، نواحی خاصی از مغز را هدف قرار می‌دهد تا فعالیت آن‌ها را تنظیم کند. این روش، که به نام تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال مکرر نیز شناخته می‌شود، به‌ویژه برای افرادی که به دارو یا روان‌درمانی پاسخ کافی نداده‌اند، امیدبخش است. درمان بدون دارو با rTMS می‌تواند شدت و تعداد حملات پانیک را کاهش داده و کیفیت زندگی بیماران را به شکل قابل توجهی بهبود ببخشد.

اختلال پانیک یا حمله هراس چیست؟

اختلال پانیک نوعی اختلال اضطرابی است که با حملات ناگهانی و شدید ترس، معروف به حملات هراس، مشخص می‌شود. این حملات معمولاً بدون هشدار قبلی رخ می‌دهند و می‌توانند حتی در موقعیت‌های آرام نیز ظاهر شوند. برخلاف اضطراب معمولی که واکنش طبیعی به استرس است، حملات پانیک غیرمنتظره و شدید هستند و اغلب با ترس از وقوع حمله بعدی همراه می‌شوند. طبق آمار انجمن روان‌پزشکی آمریکا، حدود 2 تا 3 درصد از جمعیت جهان در طول زندگی خود به اختلال پانیک مبتلا می‌شوند، و زنان دو برابر مردان در معرض خطر هستند.

علل بروز اختلال پانیک پیچیده است و شامل عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی می‌شود. برای مثال، استرس‌های شدید مانند از دست دادن عزیزان یا تغییرات بزرگ زندگی می‌توانند محرک باشند. همچنین، عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و افزایش فعالیت در نواحی پیشانی مغز می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد. به عنوان یک متخصص، بارها بیمارانی را دیده‌ام که پس از یک رویداد استرس‌زا، مانند تغییر شغل، اولین حمله پانیک خود را تجربه کرده‌اند.

طبق آمار انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA) و منابعی مانند National Institute of Mental Health (NIMH)، حدود ۲ تا ۳ درصد از جمعیت جهان در طول زندگی خود دچار این اختلال می‌شوند. همچنین، زنان دو برابر مردان در معرض ابتلا قرار دارند.

علائم رایج حمله پانیک چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

حملات پانیک با مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی همراه هستند که می‌توانند بسیار ترسناک باشند. این علائم معمولاً در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسند و بین 5 تا 20 دقیقه طول می‌کشند. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:

• تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
• تعریق بیش از حد
• تنگی نفس یا احساس خفگی
• سرگیجه یا سبکی سر
• لرزش یا احساس بی‌قراری
• ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل

تشخیص اختلال پانیک توسط روان‌پزشک یا متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود و معمولاً نیازمند بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و رد سایر بیماری‌ها مانند مشکلات قلبی یا تیروئیدی است. برای مثال، بیماری 32ساله‌ای که به کلینیک من مراجعه کرد، فکر می‌کرد دچار حمله قلبی شده است، اما معاینات نشان داد که علائم او ناشی از حملات پانیک است. افتراق این اختلال از بیماری‌های جسمی مانند آریتمی قلبی بسیار مهم است، زیرا علائم مشابه می‌توانند بیمار را دچار سردرگمی کنند.^{Panic Disorder: What You Need to Know}

چرا درمان پانیک با rTMS یک روش علمی و مؤثر است؟

درمان پانیک با rTMS با استفاده از پالس‌های مغناطیسی، نواحی خاصی از مغز مانند قشر پیش‌پیشانی راست را هدف قرار می‌دهد که در افراد مبتلا به اختلال پانیک بیش‌فعال است. این روش با تنظیم فعالیت الکتریکی نورون‌ها، از شدت حملات هراس می‌کاهد. به گفته دکتر جان کریستال، روان‌پزشک برجسته از دانشگاه ییل، «rTMS می‌تواند با کاهش تحریک‌پذیری بیش‌ازحد در نواحی مغزی مرتبط با اضطراب، تعادل عصبی را بازگرداند.»

مطالعات علمی، از جمله پژوهشی در سال 2020 در مجله Frontiers in Psychiatry، نشان داده‌اند که rtms برای پانیک می‌تواند شدت علائم را در 70% از بیماران کاهش دهد. این روش از سال 2008 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان اختلالات روانی مانند افسردگی تأیید شده و کاربرد آن در درمان پانیک نیز در حال گسترش است. برخلاف روش‌های سنتی، rTMS نیازی به بیهوشی ندارد و عوارض آن بسیار کم است.

مزایای درمان پانیک با rTMS نسبت به روش‌های سنتی چیست؟

درمان پانیک با rTMS مزایای قابل‌توجهی نسبت به روش‌های سنتی مانند درمان دارویی و روان‌درمانی دارد. برای درک بهتر، در جدول زیر این روش با درمان‌های رایج مقایسه شده است:

روش درمان	مزایا	معایب
درمان دارویی	دسترسی آسان، اثربخشی سریع	عوارض جانبی، وابستگی دارویی
روان‌درمانی (CBT)	اثربخشی بلندمدت، بدون عوارض جسمی	زمان‌بر، نیاز به همکاری بیمار
rTMS	غیرتهاجمی، عوارض کم، اثربخشی بالا	هزینه اولیه بالا، نیاز به تجهیزات

درمان پانیک بدون دارو با rTMS به بیمارانی که از عوارض داروهای ضداضطراب مانند خواب‌آلودگی، افزایش وزن یا کاهش میل جنسی رنج می‌برند، کمک می‌کند تا گزینه‌ای ایمن‌تر داشته باشند. همچنین، برخلاف روان‌درمانی که ممکن است ماه‌ها طول بکشد، rTMS معمولاً در چند هفته نتایج قابل‌توجهی نشان می‌دهد. برای مثال، بیماری 28ساله که به دلیل عوارض داروهای ضدافسردگی از ادامه درمان خودداری کرده بود، پس از 12 جلسه درمان پانیک با ار تی ام اس بهبود چشمگیری در کاهش حملات خود گزارش داد.

روند درمان اختلال پانیک با آر تی ام اس چگونه است؟

درمان پانیک با rTMS فرآیندی ساختاریافته دارد که با ارزیابی دقیق آغاز می‌شود. ابتدا، متخصص مغز و اعصاب یا روان‌پزشک تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و گاهی از ابزارهایی مانند نقشه مغزی (QEEG) برای شناسایی نواحی هدف استفاده می‌شود. سپس، پروتکل درمانی متناسب با شدت علائم و پاسخ بیمار تنظیم می‌شود.

در هر جلسه، بیمار روی یک صندلی راحت می‌نشیند و کویل مغناطیسی روی ناحیه‌ای از پوست سر (معمولاً قشر پیش‌پیشانی راست) قرار می‌گیرد. پالس‌های مغناطیسی بدون درد به مغز ارسال می‌شوند و بیمار ممکن است صدای کلیک یا احساس ضربه خفیف را تجربه کند. هر جلسه حدود 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد و معمولاً 10 تا 20 جلسه در دوره 4 تا 6 هفته‌ای توصیه می‌شود. نکته کاربردی: استفاده از گوش‌گیر در طول جلسه می‌تواند راحتی بیمار را افزایش دهد.

آیا درمان پانیک با rTMS به تنهایی کافی است یا باید روش‌های مکمل استفاده شود؟

درمان پانیک با rTMS می‌تواند به‌تنهایی مؤثر باشد، اما در بسیاری از موارد، ترکیب آن با روش‌های مکمل نتایج بهتری به همراه دارد. در ادامه، نقش این روش‌ها بررسی می‌شود.

درمان دارویی حملات پانیک: آیا هنوز ضروری است؟

داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) می‌توانند در کوتاه‌مدت علائم را تسکین دهند. با این حال، درمان پانیک با ار تی ام اس می‌تواند وابستگی به این داروها را کاهش دهد. برای مثال، بیماری که به دلیل عوارض SSRI‌ها درمان دارویی را متوقف کرده بود، با ترکیب rTMS و دوز پایین دارو، توانست حملات خود را کنترل کند. با این حال، قطع کامل دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود.

نقش روان‌درمانی در کنار rTMS برای کنترل حملات هراس

روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌تواند مهارت‌های مقابله با اضطراب را به بیمار آموزش دهد. ترکیب درمان پانیک بدون دارو با rTMS و CBT می‌تواند اثربخشی بلندمدت را افزایش دهد. به گفته دکتر دانیل پین، روان‌شناس بالینی، «CBT به بیماران کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی را تغییر دهند، در حالی که rTMS فعالیت مغزی را تنظیم می‌کند.»

روان‌درمانی CBT برای پانیک: چگونه ذهن و بدن را دوباره تنظیم می‌کند؟

CBT با آموزش تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق و مواجهه تدریجی با ترس‌ها، به بیمار کمک می‌کند تا واکنش‌های خود را به حملات پانیک مدیریت کند. برای مثال، بیماری که از حضور در مکان‌های شلوغ می‌ترسید، با ترکیب 10 جلسه rTMS و جلسات هفتگی CBT توانست به‌تدریج در اجتماعات حضور یابد بدون اینکه حمله پانیک را تجربه کند.

بهترین مراکز درمان پانیک با rTMS در ایران کدامند؟

انتخاب یک مرکز معتبر برای درمان پانیک با rTMS اهمیت زیادی دارد. در ایران، کلینیک‌های تخصصی مغز و اعصاب در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد و شیراز این خدمات را ارائه می‌دهند. ویژگی‌های یک مرکز معتبر عبارت‌اند از:

• حضور متخصصان مغز و اعصاب یا روان‌پزشکان با تجربه
• استفاده از دستگاه‌های rTMS پیشرفته و استاندارد
• ارائه خدمات تکمیلی مانند نقشه مغزی و مشاوره روان‌درمانی

برای مثال، کلینیک‌های معتبری در تهران با داشتن تجهیزات به‌روز و تیمی از متخصصان، نتایج قابل‌توجهی در درمان پانیک با ار تی ام اس ارائه کرده‌اند. توصیه می‌شود پیش از رزرو نوبت، از مرکز بخواهید پروتکل درمانی و تجربه پزشکان را توضیح دهد. همچنین، بررسی نظرات بیماران قبلی می‌تواند به انتخاب بهتر کمک کند.

آیا می‌توان به بهبودی پانیک مقاوم به درمان با rTMS امیدوار بود؟

تحریک مغناطیسی مغز یا rTMS یک روش نوین و غیرتهاجمی است که در سال‌های اخیر برای درمان پانیک مقاوم به درمان مورد توجه قرار گرفته است. این تکنیک با تنظیم فعالیت بخش‌هایی از مغز که در ایجاد اضطراب و حملات هراس نقش دارند، می‌تواند شدت و تعداد حملات را کاهش دهد. به همین دلیل، برای بیمارانی که به دارو یا روان‌درمانی پاسخ کافی نداده‌اند، rTMS به‌عنوان یک گزینه امیدبخش مطرح می‌شود.

البته rTMS معمولاً زمانی بیشترین اثر را دارد که در کنار روش‌های دیگر مانند CBT یا دارو استفاده شود. بسیاری از بیماران پس از چند هفته دریافت جلسات، بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی خود گزارش کرده‌اند. با این حال، میزان موفقیت درمان در افراد مختلف متفاوت است و ارزیابی شرایط هر بیمار توسط متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک، بهترین راه برای انتخاب مسیر درمانی مناسب خواهد بود.